Τελικά τι μπορείς να πάρεις σε αυτή τη ζωή; Κυριακή βράδυ ή Δευτέρα ξημέρωμα βρίσκομαι σε σπίτι φίλων στην πάρα πολύ φιλόξενη Κυψέλη. Μετά από αποτυχημένη προσπάθεια να πούμε Τουρνά στην κιθάρα, αποφασίσαμε να γυρίσουμε πίσω στην ασφάλεια του βάζουμε τραγούδια από γνωστή πράσινη πλατφόρμα μουσικής. Στην τελική, για αυτό κάποιοι έγιναν τραγουδιστές και εμείς απλώς γράφουμε για αυτούς. Ναι, τι έλεγα; Α ναι! Βάζει λοιπόν ένας φίλος μου το You Don’t Always Want What You Get των The Flaming Stars και αυθόρμητα κορόιδεψα λέγοντας «α, ακόμα ένα κομμάτι που απαντά στο “You Can’t Always Get What You Want” των Rolling Stones.»
Και μπορεί εκείνη την ώρα πράγματι να χαζολογούσα. Όμως μέσα στην εβδομάδα άρχισαν να μου σκάνε σαν μικρά πυροτεχνήματα ένα-ένα κομμάτια που αφορούν αυτήν τη θεματολογία. Η μουσική της ανεκπλήρωτης επιθυμίας βρήκε την αφορμή να μας περιτριγυρίσει. Εν αρχή ην οι Rolling Stones και το “Let it Bleed” (1969) με το “You Can’t Always Get What You Want”. Αυτή η γραμμή είναι το κεντρικό μήνυμα του τραγουδιού και καταδεικνύει ότι η ζωή είναι γεμάτη ανεκπλήρωτες προσδοκίες. Το τραγούδι εκφράζει το πνεύμα της εποχής, μια περίοδο γεμάτη ιδεαλισμό αλλά και απογοήτευση.
Τα όνειρα και οι ελπίδες για κοινωνικές αλλαγές συχνά διαψεύδονταν. Μέσα από το μήνυμα της αποδοχής και της προσαρμογής, οι Rolling Stones υπογραμμίζουν πως, αν και τα πράγματα μπορεί να μην εξελίσσονται πάντα όπως θα θέλαμε, μερικές φορές η ζωή μας φέρνει ό,τι πραγματικά έχουμε ανάγκη. Αν ακολουθούσε κάποιο φιλοσοφικό ρεύμα τότε αυτό θα ήταν η ηρακλείτεια φιλοσοφία· η επιθυμία μας για σταθερότητα και εκπλήρωση είναι παράλογη, καθώς η πραγματικότητα είναι πάντα σε κίνηση. Με πιο απλά λόγια, δεν μπορείς να έχεις ό,τι θέλεις.
Οι νότες της ανικανοποίητης ανάγκης του τραγουδιού αυτού αντανακλούν μια υπαρξιακή αβεβαιότητα – μια βαθιά ανθρώπινη αίσθηση ανεκπλήρωτου
Δεν χρειάζεται να συμβιβαστείς με αυτό. Ωστόσο, αν προσπαθήσεις, κάποιες φορές κερδίζεις κάποια πράγματα. Ακολούθως, είναι φυσικά οι Smiths και το “Please, Please Let Me Get What I Want”, μια ειλικρινής έκφραση της ανθρώπινης επιθυμίας για ικανοποίηση και αλλαγή. Σε μια ελάχιστη έκταση στίχων, το τραγούδι αποτυπώνει την εξουθένωση του να κυνηγάς συνεχώς κάτι που παραμένει ανέφικτο. Οι στίχοι εκφράζουν μια σχεδόν απεγνωσμένη ελπίδα: “για μια φορά στη ζωή, ας αποκτήσω αυτό που θέλω“. Αντικατοπτρίζουν μια πανανθρώπινη αίσθηση ανεκπλήρωτου.
Εδώ, ως σύγχρονος ικέτης, εκλιπαρεί να του δοθεί αυτό που θέλει έστω για μία φορά. Οι Smiths συχνά επεξεργάζονται το θέμα της απογοήτευσης και της αναζήτησης. Με αυτό το τραγούδι καταφέρνουν να αποτυπώσουν το αίσθημα ότι οι επιθυμίες μας, αν και βαθιές, συχνά δεν ικανοποιούνται ποτέ. Οι νότες της ανικανοποίητης ανάγκης του τραγουδιού αυτού αντανακλούν μια υπαρξιακή αβεβαιότητα – ίσως και τη συνειδητοποίηση πως ακόμα και αν αποκτήσουμε αυτό που επιθυμούμε, μπορεί τελικά να μη μας προσφέρει την ανακούφιση ή την πληρότητα που περιμέναμε.
Τρίτοι είναι οι The Flaming Stars με το “You Don’t Always Want What You Get”. Το κομμάτι αυτό στάθηκε και η αφορμή αυτού του κειμένου. Το κομμάτι ανατρέπει το “You Don’t Always Get What You Want” και εισάγει μια πιο αντιφατική και σκοτεινή εκδοχή της επιθυμίας και της πραγματικότητας. Ο τίτλος υπαινίσσεται ότι οι επιθυμίες μας ακροβατούν στο όριο της αμφιθυμίας. Η κεντρική ιδέα του τραγουδιού είναι πως πολλές φορές παίρνουμε πράγματα που νομίζαμε ότι θέλαμε, αλλά τελικά αυτά δεν μας γεμίζουν. Η μελωδία της ανικανοποίητης ανάγκης, όπως μας λέει και ο Καβάφης στην “Σατραπεία”: “Και συ τα δέχεσαι με απελπισία αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.”
Η μουσική των ανεκπλήρωτων προσδοκιών φαντάζει σαν ένα παιχνίδι που υπενθυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η ανθρώπινη φύση
Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει. Έτσι, η απογοήτευση προκύπτει όχι από την αδυναμία να αποκτήσουμε κάτι, αλλά από την ανακάλυψη ότι αυτό που επιθυμούσαμε δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας. Το τραγούδι ουσιαστικά πραγματεύεται το παράδοξο ή ένα από τα πολλά παράδοξα της ανθρώπινης φύσης: την τάση μας να αναζητούμε αυτό που δεν έχουμε, αλλά όταν το αποκτήσουμε, να αποζητούμε κάτι άλλο. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει σε μια διαρκή αίσθηση ανικανοποίητου και απογοήτευσης.
Μέσα από τα τραγούδια των Rolling Stones, των Smiths και των Flaming Stars, διαφαίνεται ένας κοινός άξονας: η αέναη ανάγκη αναζήτησης για νόημα και ικανοποίηση. Αυτή παραμένει, παρά τις διαρκείς διαψεύσεις και απογοητεύσεις. Είτε πρόκειται για ανεκπλήρωτες προσδοκίες, όπως μας δείχνουν οι Rolling Stones, είτε για μια σχεδόν απελπισμένη ελπίδα, όπως εκφράζεται στους στίχους των Smiths, ή ακόμη και για τη συνειδητοποίηση ότι αυτό που νομίζαμε πως θέλαμε δεν μας γεμίζει τελικά, όπως αναδεικνύουν οι Flaming Stars, το κεντρικό μήνυμα παραμένει το ίδιο.
Η ανθρώπινη φύση περιορίζεται σε έναν φαύλο κύκλο επιθυμιών που σπάνια οδηγεί στην πραγματική ευτυχία – αν υφίσταται κιόλας κάτι τέτοιο. Η μουσική των ανεκπλήρωτων προσδοκιών φαντάζει σαν ένα παιχνίδι που μας υπενθυμίζει πόσο εύθραυστη και αντιφατική είναι η ανθρώπινη φύση. Η συνεχής αυτή αναζήτηση μπορεί να μας αποκαλύψει κάτι βαθύτερο: ότι ίσως αυτό που πραγματικά αναζητούμε δεν είναι συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις, αλλά η ίδια η αίσθηση του ταξιδιού και της εξερεύνησης.
Με πιο απλά λόγια, δεν θες κάτι συγκεκριμένο, ρε παιδί μου, αλλά γουστάρεις την διαδικασία της απόκτησης. Ή μπορεί να θες απλά να ακούσεις Rolling Stones, Smiths και Flaming Stars χωρίς όλη αυτή την δαιδαλώδη σκέψη. Θα ήταν όμως τόσο μεγάλα συγκροτήματα αν δεν μας έβαζαν ένα ξημέρωμα σε τέτοιους νοητικούς περιπάτους;
