Η
αρχή του ανθρώπινου είδους. Ο πρώτος φόνος. Η μεταφορά που ήρθε να ορίσει τις μεταφορές στον κινηματογράφο. Μπορεί η χρονολογία του τίτλου να έχει περάσει προ πολλού, 20 χρόνια για την ακρίβεια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όσα συμβαίνουν στο έπος του Stanley Kubrick «2001: A Space Odyssey» δεν… συνέβησαν. Σίγουρα κανείς μας δεν έχει μεταμορφωθεί σε αιωρούμενο μωρό και δεν έχει αντιμετωπίσει τον HAL 9000. Όμως η ιστορία ενός εκ των σημαντικότερων φιλμ στην ιστορία του είδους έχει γίνει πραγματικότητα με άλλους τρόπους. Μηχανές καθορίζουν τη ζωή του ανθρώπινου είδους. Φόνοι και θάνατοι κυριαρχούν στα ΜΜΕ παγκοσμίως. Οι άνθρωποι συνεχίζουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη, καταδικασμένοι να επαναλαμβανόμαστε και να γεννιόμαστε ξανά με τα ίδια «σφάλματα».
Οι άνθρωποι έχουμε εκ φύσεως την τάση να δημιουργούμε τα πράγματα εκείνα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στην καταστροφή μας. Σύμφωνα με τη σπουδαία ταινία του Kubrick, η ύπαρξή μας η ίδια μπορεί να θεωρηθεί κάτι το παράδοξο. Βρίσκουμε το λόγο για τον οποίο ζούμε, αλλά ποτέ δεν καταφέρνουμε να εκτιμήσουμε την ύπαρξή μας πλήρως. Εν τέλει, αναζητούμε τρόπους για να ζήσουμε κάτι παραπάνω από «μια απλή ζωή», ξεχνώντας από που προερχόμαστε και ζώντας μέσα από τις δημιουργίες μας ένα είδωλο της ζωής που θα μπορούσαμε να έχουμε.
2001: A Space Odyssey | η υπαρξη μας η ιδια μπορει να θεωρηθει κατι το παραδοξο
Το sci-fi έπος του Stanley Kubrick ξεκινάει με την πιο δύσκολη ερώτηση «Πώς προέκυψε το ανθρώπινο είδος;». Η απάντηση δεν είναι το σημαντικό εδώ. Λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε πως η επιστήμη έχει αποδείξει πολλάκις ότι εξελιχθήκαμε από ένα είδος πιθηκοειδούς. Η ανθρωπότητα όμως στην περίπτωση του «2001: A Space Odyssey» δημιουργείται μέσα από την εξέλιξη των πιθήκων, όχι όμως σταδιακά όπως ορίζει η εξέλιξη των ειδών, αλλά μέσω ανεξήγητης παρεμβολής. Ο Kubrick ορίζει τη γέννηση του είδους μας ως τη στιγμή που αποκτήσαμε την ικανότητα της κατανόησης και της λογικής. Ένας κενός μονόλιθος, συμβολικά εκπροσωπώντας κάθε ατόμου την ερμηνεία για το πως εξελίχθηκε ο ανθρώπινος εγκέφαλος, εμφανίζεται από το πουθενά για να προσφέρει στους πιθήκους τη δυνατότητα της εκμάθησης. Χάρη σε αυτή την ικανότητα κατασκευάζουν το πρώτο εργαλείο για φόνο.
Σηκώνοντας κόκαλα από πτώματα ζώων, ένας πίθηκος χτυπάει επαναλαμβανόμενα το έδαφος πριν παλέψει και σκοτώσει έναν από τους συντρόφους του. Καθώς η σκηνή ταξιδεύει χιλιετίες μπροστά, στο μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος από την ανθρωπότητα, βλέπουμε εκ νέου μια εκδοχή της ανεξέλεγκτης επιθυμίας του ανθρώπου να σφάλει, αναζητώντας τον μονόλιθο και απαντήσεις τις οποίες ο κόσμος δεν είναι ακόμη σε θέση να κατανοήσει. Μέσα από την ευφυία μας αποκτούμε εμπειρία, αλλά αν ταξιδέψεις πολύ μακριά, βρίσκεις πάντοτε μπροστά σου το ρίσκο του να βάλεις τέλος σε όλα όσα έχεις οραματιστεί πως θα δημιουργήσεις.
2001: A Space Odyssey | Ειμαστε πραγματι κατωτεροι των περιστασεων;
Η έναρξη του «2001: A Space Odyssey» ξεφεύγει από την αναζήτηση μιας απάντησης στο ερώτημα «τι οδηγεί την ανθρωπότητα στο να αποτυγχάνει σε όλες τις επιτυχίες της», και εμβαθύνει σε ζητήματα στα οποία ακόμη και σήμερα δεν έχουμε τις απαντήσεις. Καμία άλλη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου δεν έχει καταφέρει να πετύχει κάτι τέτοιο, με αυτόν τον τρόπο. Σίγουρα έχουν υπάρξει σπουδαίες προσφορές στο σινεμά οι οποίες αποτέλεσαν σημεία αναφοράς για την ιστορία της φιλοσοφίας μέσω του κινηματογράφου, αλλά καμία με τον τρόπο της «Οδύσσειας του Διαστήματος», όπως μεταφράστηκε η ταινία στα ελληνικά.
Είμαστε πράγματι κατώτεροι των περιστάσεων; Γυρίζουμε όντως την πλάτη μας σε κάτι «μεγαλύτερο» το οποίο μπορούμε να πετύχουμε αν αποτινάξουμε από πάνω μας την ανάγκη να βάζουμε αλυσίδες στους εαυτούς μας, ειδικά τις στιγμές που θα έπρεπε να απολαμβάνουμε τους καρπούς όσων επιτυγχάνουμε; Ή μήπως απλώς, είμαστε ακριβώς αυτό που φαίνεται ανά πάσα ώρα και στιγμή, και η πρόοδος είναι κομμάτι της τυχαιότητας που κυβερνά το σύμπαν; Σύμφωνα με επιστήμονες και ιστορικούς, η ανθρωπότητα περνάει εξαιρετικά σημαντικές αλλαγές κάθε 70 με 80 χρόνια, είτε αυτό αφορά πολέμους που αλλάζουν πολιτικά, κοινωνικά, ακόμη και γεωγραφικά τον πλανήτη, είτε κάποια σπουδαία ανακάλυψη ή επιτυχία, όπως η άφιξή μας στο φεγγάρι. Μήπως απλώς, όπως κάθε είδος στον πλανήτη Γη το οποίο έχουμε μελετήσει -και παρά το γεγονός πως η μέτρηση του χρόνου είναι δικό μας κατασκεύασμα- λειτουργούμε βάσει «κύκλων» ζωής και πολιτισμών;
2001: A Space Odyssey | γιατι δεν εχουμε αναπτυξει τη δυνατοτητα να σταματαμε κατι που εμποδιζει την προοδο μας
Ερωτήματα που δεν θα απαντηθούν εδώ ή σύντομα. Ερωτήματα όμως τα οποία εγείρουν το τελικό ερώτημα, που είναι και αυτό το οποίο ο Stanley Kubrick «ουρλιάζει» μέσω της ταινίας του: εφόσον είμαστε τόσο λαμπρό είδος πνευματικά, αρκετά ώστε να συνθέσουμε φωτογραφία μαύρης τρύπας, γιατί δεν έχουμε ακόμη αναπτύξει τη συλλογική δυνατότητα να σταματάμε κάτι το οποίο μπαίνει εμπόδιο στη συλλογική μας πρόοδο; Πιθανότατα, επειδή σκεφτόμαστε ακόμη την κατανομή των μελών του είδους μας σε βαθμίδες, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε ακριβώς το ίδιο, όλοι. Ίσοι, ίσα αδύναμοι, ίσα ασήμαντοι, και τόσο πρόσκαιρα σπουδαίοι που κάθε μορφή διαχωρισμού, είναι κομμάτι μυθοπλασίας η οποία βολεύει τους έχοντες, και καταπιέζει τους πάσχοντες…
