Όσοι βρέθηκαν στο Filmex Festival του Λος Άντζελες το 1977 για να παρακολουθήσουν ένα παράξενο ασπρόμαυρο φιλμ με τίτλο Eraserhead, δεν ήξεραν τι να περιμένουν. Ούτε ο ίδιος ο David Lynch είχε σιγουριά ότι η ταινία του θα έβρισκε κοινό, πόσο μάλλον ότι θα καθόριζε μια ολόκληρη σκηνή. Το Eraserhead ήταν το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, ένα πειραματικό έργο γυρισμένο σε φιλμ 16mm, που συνδύαζε body horror, industrial σουρεαλισμό και καθαρές δόσεις υπαρξιακής απόγνωσης.
Το Eraserhead δεν εξελίσσεται με παραδοσιακό τρόπο· κυλά σαν εφιάλτης χωρίς τέλος.
Η παραγωγή ξεκίνησε το 1971 στο American Film Institute, όταν ο Lynch έγινε δεκτός στο Center for Advanced Film Studies. Εκεί πρότεινε την ιδέα ενός φιλμ που βασιζόταν σε έναν εφιάλτη που είχε δει. Το σενάριο ξεκίνησε με 21 σελίδες και σχεδόν κανένα διάλογο. Ο προϋπολογισμός άγγιζε τα 10.000 δολάρια, όμως τα χρήματα εξαντλήθηκαν γρήγορα. Το συνεργείο ήταν μικρό, σχεδόν όλοι ήταν φοιτητές του AFI, και ο ίδιος ο Lynch έμενε σε ένα δωμάτιο δίπλα στα σκηνικά, κοιμόταν λιγοστά και μοντάριζε μόνος του κάθε πλάνο.
Κατασκεύασε σκηνικά σε υπόγεια του ιδρύματος, ηχογράφησε βιομηχανικούς ήχους με αυτοσχέδιες μεθόδους και δημιούργησε το τερατώδες νεογνό με τόσο μυστικό τρόπο, που ακόμη και σήμερα η φύση του προκαλεί εικασίες. Η πρώτη δημόσια προβολή έγινε στο πλαίσιο του Los Angeles Film Exposition (Filmex), ενός φεστιβάλ γνωστού για την προώθηση ανεξάρτητων δημιουργών. Η αίθουσα είχε περιορισμένη χωρητικότητα, και το κοινό αποτελούνταν κυρίως από φοιτητές, underground καλλιτέχνες, εναλλακτικούς σινεφίλ και μερικούς κριτικούς.
Πριν φτάσουμε στο κοινό που λιποθύμησε, χρειάζεται πρώτα να μπούμε στον ίδιο τον κόσμο του Eraserhead. Η ιστορία, περιστρέφεται γύρω από τον Henry Spencer, έναν μοναχικό άντρα που ζει σε μια μεταβιομηχανική ερημιά. Όταν η φίλη του Mary του ανακοινώνει ότι γέννησε το παιδί τους,ένα αλλόκοτο, αρρωστημένο πλάσμα με παραμορφωμένο κορμί, εκείνος αναγκάζεται να το φροντίσει μόνος του. Γύρω του, όλα καταρρέουν: σχέσεις, σώματα, λογική. Το Eraserhead δεν εξελίσσεται με παραδοσιακό τρόπο· κυλά σαν εφιάλτης χωρίς τέλος.
Ένας θεατής λιποθύμησε και χρειάστηκε να τον μεταφέρουν έξω. Ο ίδιος ο Lynch, δεν ήξερε αν έπρεπε να νιώσει περήφανος ή ανήσυχος.
Ο Henry με τα φριζαρισμένα μαλλιά περπατά ανάμεσα σε σκηνικά που μοιάζουν με εργοστάσια εφιάλτη. Το παραμορφωμένο βρέφος, παγιδευμένο σε μια κούνια, βήχει σαν να πνίγεται από τα σωθικά του. Η γυναίκα στο καλοριφέρ τραγουδάει με σιδερένιο χαμόγελο, ενώ σπέρνει σκουλήκια από τον ουρανό. Ο θόρυβος δεν σταματά ποτέ. Και η αίσθηση είναι σαν να έχεις πέσει μέσα σε μηχανή παραγωγής παραλογισμού. Για 89 λεπτά, επικράτησε απόλυτη σιωπή. Όχι από αδιαφορία — αλλά από σοκ.
Ένας θεατής λιποθύμησε και χρειάστηκε να τον μεταφέρουν έξω. Ο ίδιος ο Lynch, που καθόταν στο βάθος της αίθουσας, παραδέχτηκε αργότερα πως δεν ήξερε αν έπρεπε να νιώσει περήφανος ή ανήσυχος. Η αντίδραση ήταν διχαστική. Ορισμένοι θεατές αποχώρησαν πριν το δεκάλεπτο. Άλλοι έμειναν καθήλωτοι ως το τέλος. Ένας κριτικός έγραψε: «Αν ο Kafka έκανε παιδιά με τον Cronenberg, το παιδί τους θα ήταν αυτή η ταινία». Άλλος την χαρακτήρισε βλάσφημη και αφόρητη. Κανείς όμως δεν την αποκάλεσε αδιάφορη. Από εκείνη τη βραδιά και μετά, το Eraserhead άρχισε να παίζεται σε μεταμεσονύχτιες προβολές, με πρώτο το Cinema Village στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια το Nuart Theatre στο Λος Άντζελες.
Οι προβολές έγιναν τελετουργία. Ορισμένοι θεατές το έβλεπαν ξανά και ξανά. Άλλοι έφερναν φίλους σαν τεστ. Αν δεν άντεχες το Eraserhead, δεν ήσουν έτοιμος για τον κινηματογράφο του μέλλοντος. Το φιλμ κατατάσσεται στο φάσμα του πειραματικού τρόμου, με εμφανείς επιρροές από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και τις σουρεαλιστικές ταινίες του Luis Buñuel. Ωστόσο, διαφέρει επειδή δεν επιδιώκει καμία λύτρωση. Είναι ένα έργο που υπάρχει καθαρά για να σε αναστατώσει. Η αφαίρεση, η σκόπιμη στασιμότητα και η απουσία λογικής δομής το καθιστούν πρόγονο ενός νέου τύπου τρόμου.
Αν και απέφευγε να εξηγεί την ταινία, ο Lynch άφηνε να εννοηθεί ότι πίσω από το χάος υπήρχε κάτι πιο βαθύ.
Η επίδραση ήταν καταλυτική. Χωρίς το Eraserhead, δύσκολα θα υπήρχαν τα Blue Velvet, Twin Peaks ή Mulholland Drive. Ο Stanley Kubrick το αποκάλεσε μία από τις αγαπημένες του ταινίες και φέρεται να το πρόβαλε στο καστ του The Shining για να τους δείξει «τον τρόμο που ήθελε να αποτυπώσει στην οθόνη». Όσο για τον Lynch, δεν επανέλαβε ποτέ με ακρίβεια το ύφος του Eraserhead. Ίσως γιατί ήξερε πως τέτοια πράγματα φτιάχνονται μία φορά κι αυτή με πολύ κόπο, λίγα μέσα και καθόλου λογική.
Αν και απέφευγε να εξηγεί την ταινία, ο Lynch άφηνε να εννοηθεί ότι πίσω από το χάος υπήρχε κάτι πιο βαθύ. Κάποιοι είδαν στο έργο μια αλληγορία για το άγχος της πατρότητας. Άλλοι ερμήνευσαν το παραμορφωμένο νεογνό ως φόβο για τη φθορά ή ως απόρριψη της οικογενειακής ζωής. Η πρώτη δημόσια προβολή του Eraserhead δεν ήταν απλώς η αρχή μιας πορείας. Ήταν η στιγμή που ο Lynch αποκάλυψε ότι το σινεμά δεν είναι υποχρεωμένο να εξηγεί, παρά μόνο να σου δείχνει κάτι που θα σου μείνει για χρόνια χαραγμένο στο μυαλό.
