Μια φορά κι έναν καιρό, ο πιο τελειομανής σκηνοθέτης του κόσμου αποφάσισε να ασχοληθεί με τον πιο αμφιλεγόμενο άντρα της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Το αποτέλεσμα δεν ήταν μια ταινία, αλλά ένας μύθος: ένα project τόσο φιλόδοξο, τόσο τεκμηριωμένο και τόσο καταδικασμένο, που ακόμα και η μη πραγματοποίησή του το ανέδειξε σε ιστορικό σταθμό για την κινηματογραφική τέχνη. Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για το “Napoleon”.
Ο πιο τελειομανής σκηνοθέτης του κόσμου αποφάσισε να ασχοληθεί με τον πιο αμφιλεγόμενο άντρα της ευρωπαϊκής Ιστορίας.
Το 1968, ο Kubrick βγαίνει από το “2001: A Space Odyssey” ως ο πιο ριζοσπαστικός auteur του Hollywood. Αντί να συνεχίσει με κάτι ασφαλές, καταδύεται στον 18ο και 19ο αιώνα. Θέλει να πιάσει την εποχή του Διαφωτισμού και της κατάρρευσης της μοναρχίας. Θέλει να κάνει το απόλυτο φιλμ για τον άνθρωπο που έφτασε από την Κορσική στην κορυφή της Ευρώπης και κατακρήμνισε κάθε προηγούμενο μοντέλο εξουσίας. Θέλει να πιάσει τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Ο Kubrick έστησε ολόκληρο επιτελείο. Η έρευνα του ήταν τεραστίων διαστάσεων. Συγκέντρωσε πάνω από 15.000 φωτογραφίες τοποθεσιών. Κατέγραψε κάθε γεγονός της ζωής του Βοναπάρτη σε καρτελάκια (πριν υπάρξει Excel). Μελέτησε επιστολές, μαρτυρίες και στρατιωτικά αρχεία. Σχεδίασε μάχες που θα κινηματογραφούνταν με 50.000 στρατιώτες – όχι CGI, αλλά αληθινούς, στρατολογημένους από τον ρουμανικό στρατό.
Ο κόσμος του ’70 δεν φαινόταν έτοιμος για ιστορικά δράματα τέτοιας κλίμακας.
Ο Kubrick δεν ήθελε να δείξει τον Napoleon καθαρά ως στρατηγό. Ήθελε να δείξει τον άντρα. Τον σύζυγο. Τον πολιτικό. Για αυτό το σενάριο που έγραψε περιλάμβανε σκηνές παιδικής ηλικίας, πολιτικής ανόδου, στρατηγικών κατακτήσεων, ερωτικών σχέσεων και ψυχολογικής διάλυσης. Ήθελε τον David Hemmings για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ φλέρταρε την Audrey Hepburn για τη Joséphine. Ειδικά για την Hepburn ήταν αποφασισμένος να την κλείσει για την ταινία πάση θυσία. Μόνο εκείνη κατά τον ίδιο, θα μπορούσε να αποδώσει αυτό που ήθελε για την σύζυγο του Γάλλου ηγέτη.
Η MGM, αρχικά πρόθυμη να χρηματοδοτήσει, άρχισε να ανησυχεί. Το “Waterloo” (1970) του Sergei Bondarchuk, μια παρόμοια επική παραγωγή, απέτυχε στο box office. Ο κόσμος του ’70 δεν φαινόταν έτοιμος για ιστορικά δράματα τέτοιας κλίμακας. Οι υπεύθυνοι των στούντιο κοίταξαν τα νούμερα, μετά κοίταξαν το σενάριο, μετά τον Kubrick και του είπαν: όχι.
Ο σκηνοθέτης κράτησε το αρχείο του. Δεν παραδέχτηκε ποτέ δημόσια την ήττα. Αντίθετα, μέσα από το “Barry Lyndon” (1975), ξαναχρησιμοποίησε ιδέες, τοποθεσίες, κουστούμια και στιλιστικές μεθόδους που είχε αναπτύξει για το “Napoleon”. Ήταν μια έμμεση απάντηση: δεν θα γυρίσω το φιλμ που ήθελα, αλλά θα δείξω στον κόσμο ότι μπορώ να το αποδώσω με άλλους τρόπους. O ίδιος το είπε. “Barry Lyndon will be my second best Napoleon”.
Για δεκαετίες, το “Napoleon” του Kubrick παρέμεινε θρύλος. Φήμες, αποσπάσματα σεναρίων, φωτογραφίες και memo εμφανίζονταν σε βιβλία και αφιερώματα. Το 2011, ο εκδοτικός οίκος Taschen κυκλοφόρησε μια πολυτελή έκδοση που παρουσίαζε όλο το υλικό του σκηνοθέτη για την ταινία: σημειώσεις, χάρτες, διαλόγους, casting lists, location scouting.
Το πιο τεκμηριωμένο όραμα που δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα.
Το 2013 έγινε η μεγάλη ανακοίνωση: ο Steven Spielberg θα αναλάμβανε, για λογαριασμό του HBO, να μεταφέρει το “Napoleon” στην τηλεόραση, βασισμένος στις σημειώσεις του Kubrick. Δώδεκα χρόνια μετά, το πρότζεκτ παραμένει σε ανάπτυξη. Στην τελευταία ενημέρωση που είχαμε από τον γνωστό σκηνοθέτη το 2024, το “Napoleon” δουλεύεται πλέον ως μια μίνι σειρά επτά επεισοδίων.
Το “Napoleon” είναι μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η ακύρωσή του δεν σημαίνει αποτυχία, αλλά αδιάκοπη αναμέτρηση με τα όρια του σινεμά. Είναι η απόδειξη πως ο Kubrick ήθελε να φτάσει στο απόλυτο κι αν αυτό δεν μπορούσε να γίνει ταινία, θα έμενε ως το πιο τεκμηριωμένο όραμα που δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Γιατί, όπως και ο Βοναπάρτης, ο Kubrick ήταν κάποιος που δεν ήξερε πώς να κάνει κάτι με μισή καρδιά. Και γι’ αυτό ίσως η πιο σημαντική ταινία του να είναι εκείνη που δεν γύρισε ποτέ.
