Από τα τρία κεφάλαια της τριλογίας του Nolan, το “The Dark Knight Rises” θεωρείται συνήθως το πιο ασταθές. Η υπερβολή του σεναρίου, η χαλαρή αφήγηση και η σκιά του Heath Ledger άφησαν την ταινία εκτεθειμένη σε πολλές ερμηνείες και αμφισβητήσεις. Κι όμως, μέσα σε αυτό το ανομοιογενές οικοδόμημα, ξεπροβάλλει μια φιγούρα που δύσκολα ξεχνά κανείς: ο Bane του Tom Hardy.
Όχι απλώς για τη φωνή ή το μπόι του, αλλά γιατί – χωρίς να το φωνάζει – κουβαλά τη μόνη αληθινά πολιτική πράξη της ταινίας. Ο Bane δεν είναι απλώς ο αντίπαλος του Batman. Είναι το ταξικό καθρέφτισμά του. Ή, αν το προτιμάτε, το τέρας που γεννήθηκε από την ίδια αδικία που ο Bruce Wayne προσποιείται ότι πολεμά. Η εικόνα του Bane είναι κατασκευασμένη για να θυμίζει brute force. Μια μάζα μυών, στρατιωτικής πειθαρχίας και απόλυτης αυτοκυριαρχίας. Όμως κάτω από τη μάσκα – κυριολεκτικά και μεταφορικά – κρύβεται κάτι πιο σύνθετο.
Ο Bane δεν είναι το χάος, όπως ο Joker. Είναι η εκδίκηση ως οργανωμένο σύστημα. Αν ο Joker ήταν η απόλυτη αταξία, ο Bane είναι το αποτέλεσμα της απόλυτης ανισότητας. Εισβάλλει σε μια πόλη που έχει μάθει να ζει με τις κοινωνικές αποστάσεις θεσμοθετημένες. Και το κάνει όχι επειδή είναι τρελός, αλλά επειδή έχει λόγο. Έχει θεωρία. Έχει οργή. Ο Nolan ποτέ δεν του έδωσε φωνή έξω από το αποσπασματικό του μανιφέστο. Αλλά η πράξη του είναι πιο εύγλωττη από οποιοδήποτε διάγγελμα.
Δεν προσπαθεί να πείσει για την κακία του. Προκαλεί. Μιλά με βεβαιότητα, με ρυθμό, με τόνο σχεδόν πατρικό.
Ο Bane διαλύει την Gotham όχι για να την κάψει, αλλά για να την αναδομήσει από τα κάτω. Ελευθερώνει φυλακισμένους, καταρρίπτει το οικονομικό καθεστώς, αποσπά το σύστημα δικαιοσύνης από την ελίτ. Ναι, ο τρόπος είναι βίαιος. Αλλά η κατεύθυνση είναι ξεκάθαρη: ο κόσμος που υπερασπίζεται ο Batman βασίζεται σε ένα ψέμα. Κι αυτό, ο Bane το ξέρει πολύ καλά.
Η ερμηνεία του Tom Hardy υποστηρίζει ιδανικά αυτή τη διάσταση. Η φωνή του – ερμηνευτικά αφύσικη, σχεδόν τεχνητή – μοιάζει να έρχεται από κάποιο άλλο σύμπαν. Δεν προσπαθεί να πείσει για την κακία του. Προκαλεί. Μιλά με βεβαιότητα, με ρυθμό, με τόνο σχεδόν πατρικό. Σαν να απευθύνεται σε ένα πλήθος ήδη ηττημένο. Δεν γελά, δεν φωνάζει, δεν παρακαλά. Κοιτάζει τον κόσμο της Gotham και ανακοινώνει: «ήρθε η σειρά σας να υποφέρετε». Δεν μπορεί κάποιος να μην ανατριχιάσει, όταν συστηματικά διαλύει τον Batman λέγοντας του ότι πλέον “οι σκιές του ανήκουν”.
Το πιο ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι η απουσία ειρωνείας στην παρουσία του. Ο Bane δεν είναι κακός επειδή του λείπει η ηθική. Είναι κακός επειδή η ηθική του είναι διαφορετική. Δεν πολεμά για το δίκαιο όλων, αλλά για μια συγκεκριμένη δικαίωση. Όχι φιλοσοφική, αλλά ταξική. Όταν ανεβαίνει από τα υπόγεια της Gotham και στέκεται στη μέση της Wall Street, δεν συμβολίζει μόνο την εισβολή του χάους στο σύστημα. Συμβολίζει τη στιγμή που οι αόρατοι γίνονται ορατοί. Η έκρηξη ξεκινά όχι από το έγκλημα, αλλά από την καταστολή του.
Ο Bane δεν είναι κακός επειδή του λείπει η ηθική. Είναι κακός επειδή η ηθική του είναι διαφορετική.
Το κοινό έμαθε να βλέπει τον Bane ως κακό επειδή ο Batman είναι καλός. Αλλά αυτή η αντίθεση είναι τεχνητή. Ο Bruce Wayne είναι δισεκατομμυριούχος. Ένας άνδρας με προσωπικό στρατό, gadgets, τεχνολογία και εξουσία – ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως υπερασπιστής των απλών πολιτών. Και όμως, η δράση του περιορίζεται στην τάξη. Δεν θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Θέλει να τον διατηρήσει. Ο Bane είναι το αντίθετο. Θέλει να τον συντρίψει.
Το “The Dark Knight Rises” καταρρέει σε αρκετά σημεία. Το φινάλε είναι βεβιασμένο, ο ρυθμός του αφηγηματικά άνισος, και ο τρόπος με τον οποίο τελικά ο Bane υποχωρεί αφήνει ερωτήματα. Όμως τίποτα από αυτά δεν ακυρώνει την παρουσία του. Αντιθέτως, την κάνει ακόμα πιο έντονη. Μέσα σε μια ταινία γεμάτη διλήμματα, υπεραναλύσεις και επιφανειακή επαναστατικότητα, ο Bane μένει ως η μοναδική φιγούρα που εννοεί αυτό που λέει. Δεν μιλά για σύστημα. Μιλά για εκδίκηση. Και όχι τη δική του – αλλά εκείνων που δεν είχαν ποτέ φωνή.
O Bane είναι αντανάκλαση της ανθρώπινης οργής.
Ορισμένοι θα τον αποκαλούσαν τρομοκράτη. Άλλοι θα τον περιέγραφαν ως λαϊκιστή. Κανείς όμως δεν μπορεί να αρνηθεί ότι, σε ένα σύμπαν όπου όλοι οι άλλοι λειτουργούν σαν μηχανισμοί, εκείνος μοιάζει με άνθρωπο. Κατεστραμμένο, βίαιο, αλλά βαθιά ανθρώπινο. Ο Bane είναι αντανάκλαση της ανθρώπινης οργής. Και αυτή η οργή δεν έρχεται απ’ το πουθενά. Έρχεται από κάτω. Και ανεβαίνει. Στην τελική, ίσως να μην είναι ήρωας. Αλλά σίγουρα δεν είναι απλώς κακός. Είναι το τίμημα ενός συστήματος που ξέχασε πώς να ακούει. Και για μια στιγμή, ο Nolan – έστω και χωρίς να το αναλύσει – το έκανε ορατό.
