Δεν είναι πολλές οι φορές που ένα τραγούδι διατηρεί τους ίδιους στίχους αλλά αλλάζει ολοκληρωτικά τα νοήματά του. Το “Hurt” των Nine Inch Nails και η διασκευή του από τον Johnny Cash είναι το πιο ισχυρό παράδειγμα αυτής της μεταμόρφωσης. Το ίδιο κομμάτι λειτουργεί ως απονενοημένο διάβημα και ταυτόχρονα ως σιωπηλό αποχαιρετιστήριο γράμμα. Όλα εξαρτώνται από τη φωνή και το βλέμμα.
Ο Cash δεν τραγουδά για να αυτοτιμωρηθεί.
Το πρωτότυπο κομμάτι κυκλοφόρησε το 1994 στο “The Downward Spiral”. Ο Trent Reznor το τοποθέτησε στην κορύφωση ενός άλμπουμ που αποδομούσε τον άνθρωπο μέσω της αυτοκαταστροφής, της ηδονής και της απομόνωσης. Το “Hurt” είναι το πιο γυμνό, σκοτεινό και ευάλωτο τραγούδι που είχε ηχογραφήσει έως τότε. Η φωνή του σχεδόν ψιθυρίζει, σα να μην ξέρει αν θέλει να ακουστεί. Στο background ακούγεται ένα ελαφρύ βουητό και ένα μονότονο beat. Όταν μπαίνει η παραμορφωμένη κιθάρα στο τέλος, δεν υπάρχει κάθαρση. Υπάρχει μόνο ομολογία.
Ο Johnny Cash, σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, ηχογραφεί το ίδιο τραγούδι για το “American IV: The Man Comes Around”. Είναι ήδη 71 ετών, καταβεβλημένος, με την υγεία του να κλονίζεται. Η ερμηνεία του δεν είναι τραγούδι· είναι επιθανάτια ανάγνωση. Όμως αντί για απόγνωση, η φωνή του μεταφέρει αποδοχή. Ο Cash δεν τραγουδά για να αυτοτιμωρηθεί. Τραγουδά για να απολογηθεί, να λυτρωθεί, να μιλήσει πριν σβήσει.
Η διαφορά δεν εντοπίζεται μόνο στο ηλικιακό φάσμα ή στο μουσικό στυλ. Οι εκδοχές διαφέρουν στη στάση ζωής απέναντι στο ίδιο τραύμα. Ο Reznor γράφει τους στίχους ως άνθρωπος που καταρρέει και δεν βλέπει ελπίδα. Ο Cash το διασκευάζει ως κάποιος που έχει ήδη περάσει μέσα από τη φωτιά και επιστρέφει με πληγές. Το “Hurt” στους Nine Inch Nails είναι κραυγή. Στον Cash είναι εξομολόγηση. Ο τρόπος με τον οποίο οι στίχοι αποκτούν νέο βάθος στην εκδοχή του Cash είναι εντυπωσιακός. Η φράση “Everyone I know goes away in the end” έχει στην περίπτωση του Reznor έναν τόνο παραίτησης. Στον Cash μοιάζει σχεδόν με ψιθύρισμα αποχαιρετισμού.
Στην εκτέλεση των Nine Inch Nails, η παραγωγή παραμένει εσκεμμένα θορυβώδης και τραχιά.
Η γραμμή “You could have it all, my empire of dirt” ακούγεται ειρωνικά από τον νεαρό δημιουργό. Όμως από τον Cash παίρνει μεταφυσική διάσταση. Είναι το τελικό σχόλιο για μια ολόκληρη καριέρα και για όλα όσα δεν μπορούν να τον ακολουθήσουν. Ο ίδιος ο Reznor είχε παραδεχτεί δημόσια ότι η εκδοχή του Cash ήταν τόσο φορτισμένη, που το τραγούδι πια δεν του ανήκε. Δεν ήταν μια φιλοφρόνηση, ήταν παραδοχή. Ο δημιουργός ένιωσε ότι ο ερμηνευτής είχε δώσει νέο νόημα στο έργο του, πιο ουσιαστικό από εκείνο που αρχικά είχε σκοπό να επικοινωνήσει
Ιδιαίτερο ρόλο στη μετάβαση αυτή έπαιξε το videoclip. Το κλιπ του Mark Romanek δείχνει τον Cash στο σπίτι του, καθισμένο στο πιάνο, να κοιτά πίσω από την κάμερα με ένα μισόκλειστο βλέμμα. Παρεμβάλλονται πλάνα από τη νεότητα και την καριέρα του, σε μια διαδοχή στιγμών που παραπέμπει σε τελετουργική αποχαιρετιστήρια πράξη. Η εικόνα όπου κλείνει αργά το καπάκι του πιάνου συνοδεύει την τελική φράση: “If I could start again, a million miles away, I would keep myself, I would find a way.” Η σκηνοθεσία δίνει στο τραγούδι μια λειτουργία σχεδόν επιτύμβια.
Στην εκτέλεση των Nine Inch Nails, η παραγωγή παραμένει εσκεμμένα θορυβώδης και τραχιά. Η ατμόσφαιρα μοιάζει αποπνικτική, σαν να ηχογραφήθηκε σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα. Ο ήχος συνοδεύει την ψυχική κατάρρευση του Reznor. Στον Cash, ο ήχος είναι καθαρός, ακουστικός, σχεδόν ψαλμωδικός. Δεν υπάρχει βουητό, δεν υπάρχει παραμόρφωση. Η φωνή βρίσκεται στο κέντρο, ευάλωτη, καθαρή και απόλυτα ανθρώπινη.
Ένα τραγούδι μπορεί να ανήκει σε πολλούς και ταυτόχρονα σε κανέναν.
Πέρα από την ηχητική προσέγγιση και τη φωνητική απόδοση, αξίζει να δούμε πώς το ίδιο τραγούδι έπαιξε διαφορετικό ρόλο για το κοινό του. Στη μία περίπτωση, έδωσε φωνή σε εφήβους και ενήλικες που πάλευαν με την κατάθλιψη και την εσωτερική βία. Στην άλλη, συνόδευσε ανθρώπους που προσπαθούσαν να αποδεχτούν το πέρασμα του χρόνου και την έλευση του τέλους. Ο Reznor έγραψε το “Hurt” σαν τελευταία λέξη ενός χαρακτήρα που αυτοκαταστρέφεται. Ο Cash το μετέτρεψε σε ύστατο αντίο ενός ανθρώπου που έζησε, πάλεψε και αποδέχεται τον κύκλο της ζωής.
Ίσως τελικά αυτό να κάνει τη μουσική μοναδική. Ένα τραγούδι μπορεί να ανήκει σε πολλούς και ταυτόχρονα σε κανέναν. Κάθε φωνή μπορεί να το ξαναγράψει, χωρίς να αλλάξει ούτε λέξη.
Artist: Sober On Tuxedos
Album: Good Intentions
Label: Heaven Music
Release Date: 11/12/2020
Genre: Nu Metal, Metalcore
Artist: Nine Inch Nails
