Δεν είναι εύκολο να εξηγήσεις γιατί το Mad Men επιμένει να επιστρέφει στο μυαλό, όταν δεκάδες άλλες σειρές-ορόσημα ξεχάστηκαν μέσα σε λίγα χρόνια. Δεν είχε cliffhangers, δεν είχε γρίφους, δεν είχε serial killers. Είχε ανθρώπους. Και ένα διαρκές, σχεδόν ενοχλητικό, κενό κάτω από την επιφάνεια. Ήταν σειρά για τον κόσμο της διαφήμισης, λένε. Αλλά όχι.
Ήταν σειρά για τη διαφήμιση που κάνουμε στους ίδιους μας τους εαυτούς. Για το branding της ταυτότητας. Για το τίμημα του να υπάρχουμε μόνο μέσα από ρόλους που μας πουλήθηκαν και εμείς τους ξαναπουλήσαμε σε άλλους. Ο δημιουργός Matthew Weiner δεν ήθελε να κατακτήσει την τηλεόραση με δύναμη· ήθελε να της βάλει καθρέφτη. Το Mad Men δεν εκβίασε το κοινό. Το ανάγκασε να σταθεί. Να δει. Να σκεφτεί.

O Don Draper είναι το επίκεντρο ενός τεχνητού κόσμου, χτισμένου πάνω στο ψέμα. Η ίδια του η ταυτότητα είναι κλεμμένη και δεν το κρύβει. Το αληθινό του όνομα, οι καταβολές του, η ντροπή και η απόρριψη που κουβαλά, όλα συνθέτουν έναν άνθρωπο που δεν ζει, αλλά εκπροσωπεί μια φιγούρα. Το αμερικανικό όνειρο σε πακέτο Lucky Strike. Δεν είναι ο τυπικός antihero που παρασύρεται από τη φιλοδοξία του. Είναι πιο σύνθετος. Δεν θέλει περισσότερη δύναμη. Η σιωπή του Don είναι πιο εκκωφαντική από τις κραυγές του Tony Soprano ή τις πράξεις του Walter White. Και στο κέντρο της, υπάρχει μια ερώτηση: Μπορείς να χτίσεις ζωή πάνω σε μια απόδραση;
Το Mad Men δεν ήταν “όμορφη σειρά”. Ήταν πεισματικά όμορφη με έναν τρόπο σχεδόν βίαιο.
Είναι εύκολο να πεις ότι το Mad Men μιλούσε για τους άντρες μιας άλλης εποχής. Αλλά ίσως το πιο δυνατό του σχόλιο ήταν στις γυναίκες που εκείνοι δεν ήξεραν πώς να διαβάσουν. Η Joan Holloway, χρησιμοποιεί τη σεξουαλικότητα της ως παγίδα που μαθαίνει να ελέγχει. Η Betty Draper, εγκλωβισμένη στα φορέματα και την εικόνα της τέλειας νοικοκυράς, δεν αντέχει καν τον ρόλο της. Και η Peggy Olson — το πιο σιωπηλό success story της τηλεόρασης — φεύγει από την υποταγή για να δημιουργήσει. Καμία τους δεν νικά με όρους θριάμβου. Αλλά όλες μετακινούνται. Και αυτό, για μια σειρά που παγιδεύει τους ήρωές της στο παρελθόν, είναι ριζοσπαστικό.
Το Mad Men δεν ήταν “όμορφη σειρά”. Ήταν πεισματικά όμορφη με έναν τρόπο σχεδόν βίαιο. Οι σκηνές είναι άψογα στημένες, οι χώροι συμμετρικοί, τα πλάνα υπολογισμένα. Κι όμως, ποτέ δεν αισθάνεσαι ασφάλεια μέσα τους. Η γυαλάδα των γραφείων, τα χρώματα στα κοστούμια, τα τσιγάρα και τα ποτά, όλα κρύβουν μια στατικότητα. Δεν υπάρχει πραγματική ζωή μέσα σ’ αυτά τα καρέ· μόνο σιωπή. Αυτή η σιωπή είναι το κεντρικό νόημα. Κάθε πλάνο δεν δείχνει αυτό που συμβαίνει — δείχνει αυτό που λείπει. Και κάπου εκεί, αθόρυβα αλλά αμείλικτα, μπαίνει η ίδια η διαφήμιση: όχι ως μέσο επικοινωνίας, αλλά ως εργαλείο κατασκευής του κενού.
Η διαφήμιση δεν πουλάει προϊόντα· πουλάει ανάγκες. Και μέσα από αυτές, χτίζει ταυτότητες.
Ο Don λέει κάποια στιγμή: “Advertising is based on one thing: happiness.” Και φυσικά λέει ψέματα. Η διαφήμιση δεν βασίζεται στην ευτυχία, αλλά στην έλλειψή της. Το Mad Men το ξέρει και το δείχνει σταδιακά. Όσο περνούν οι σεζόν, βλέπουμε το shift από το συναίσθημα στο σύμβολο. Από την οικογενειακή φωτογραφία στο lifestyle. Από το χαμόγελο στη στρατηγική. Η διαφήμιση δεν πουλάει προϊόντα· πουλάει ανάγκες. Και μέσα από αυτές, χτίζει ταυτότητες. Όταν ο Don Draper βρίσκει τη “σωστή” λέξη, δεν γράφει απλώς σλόγκαν. Ορίζει το ποιος πρέπει να είσαι για να ανήκεις. Η αγορά ως ψυχολογικός μηχανισμός ελέγχου.
Το τελευταίο επεισόδιο ήταν για πολλούς κάθαρση. Ο Don καθισμένος χαμογελά. Κάποιοι είδαν λύτρωση. Άλλοι είδαν φώτιση. Μα η συνέχεια τους διαψεύδει: το χαμόγελο οδηγεί στην εμβληματική διαφήμιση της Coca-Cola. Ο Don δεν βρήκε τον εαυτό του αλλά το επόμενο concept. Ίσως αυτό είναι το πιο ειρωνικό και σκληρό σχόλιο της σειράς. Η αποτυχία δεν θεραπεύεται. Απλώς μετατρέπεται σε προϊόν. Το ίδιο το “νόημα” γίνεται μέρος της καμπάνιας.
Δεν είναι για όλους. Αλλά για όσους το ένιωσαν, δεν τους άφησε ποτέ.
Το φινάλε δεν σου χαρίζει ελπίδα. Σου υπενθυμίζει πως ακόμα και η αναζήτηση νοήματος μπορεί να πουληθεί. Την ώρα που άλλες σειρές πάλευαν για πρωτοσέλιδα, το Mad Men επέλεγε τη σιγή. Δεν είχε εντάσεις. Δεν είχε σοκ. Είχε βάρος. Ήταν ένα τηλεοπτικό έργο που δεν προσπάθησε να σου αρέσει. Ήθελε να σε κλονίσει χωρίς να σε κουνήσει. Κι αυτό, ειδικά σήμερα, είναι σπάνιο. Δεν είναι για όλους. Αλλά για όσους το ένιωσαν, δεν τους άφησε ποτέ.
Artist: Morrissey
Album: I Am Not a Dog on a Chain
Label: BMG
Release Date: 20/03/2020
Genre: Indie Rock
Series: Mad Men
Year: 2007-2015
Seasons: 7
Episodes: 92
Platform: AMC
Genre: Drama
Creator(s): Matthew Weiner
Jon Hamm, Elisabeth Moss, Christina Hendricks, January Jones, John Slattery, Vincent Kartheiser, Robert Morse, Kiernan Shipka, Jessica Paré, Jared Harris, Aaron Staton, Rich Sommer, Michael Gladis, Jay R. Ferguson, Teyonah Parris, Bryan Batt, Alison Brie, Kevin Rahm, Ben Feldman