Η συζήτηση για τη μουσική στη δουλειά κρατά δεκαετίες. Κάποιοι θεωρούν αυτονόητο δικαίωμα να ακούν μουσική στην εργασία, άλλοι πιστεύουν πως αποσπά την προσοχή. Σήμερα, η επιστήμη προσφέρει απαντήσεις και τα συμπεράσματα δεν είναι αυτά που πολλοί θα περίμεναν.
Η πρώτη μεγάλη παρέμβαση έγινε μέσα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 23 Ιουνίου 1940, η Μεγάλη Βρετανία χρειαζόταν επειγόντως αύξηση της παραγωγικότητας στα εργοστάσια, καθώς οι απώλειες ήταν τεράστιες. Τότε, το BBC πρόβαλε το “Music While You Work”, μια εκπομπή που μετέδιδε ζωντανά, ζωηρή μουσική δύο φορές την ημέρα στα εργοστάσια. Ο στόχος ήταν να αυξηθεί ο ρυθμός εργασίας, ώστε να παραχθούν τα απαραίτητα πυρομαχικά. Σύμφωνα με αναφορές στελεχών του BBC, η εκπομπή είχε σημαντική απήχηση και, για μία ώρα μετά τη μετάδοση, η παραγωγικότητα σε ορισμένα εργοστάσια ανέβαινε ως και 15%.
Στις μέρες μας, η μουσική αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητας στα γραφεία. Σε έρευνα του 2019, το 50% των Ευρωπαίων δήλωσε ότι ακούει συστηματικά μουσική στη δουλειά, ενώ δύο στους πέντε θεωρούν ότι τους βοηθά να ολοκληρώσουν περισσότερες εργασίες. Με την εξάπλωση των ακουστικών και των playlists, πολλές εταιρείες μεταδίδουν μουσική σε όλο τον χώρο εργασίας.
Ο Michael Vettraino, ιδρυτής της MAV music στο Λονδίνο, αναφέρει πως πολλοί πελάτες τους υιοθέτησαν μουσική υπόκρουση στα γραφεία για πρώτη φορά. Σύμφωνα με τον Alex Hill, υπεύθυνο λειτουργίας της εταιρείας, η σωστή επιλογή μουσικής – λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και τις ανάγκες του προσωπικού – φαίνεται να αυξάνει το κίνητρο και την παραγωγικότητα. «Όταν κάποιος χρειάζεται να συγκεντρωθεί, προτιμά ηρεμία, ενώ στο τέλος της μέρας, όταν υπάρχει κόπωση, βοηθάει κάτι πιο ανεβαστικό», τονίζει ο Hill.
Παραμένει, όμως, το ερώτημα: Βοηθά πραγματικά η μουσική στη δουλειά ή αυτό είναι μύθος; Η υπόθεση του “Mozart effect” βασίζεται στην ιδέα πως η ακρόαση συγκεκριμένων έργων μπορεί να ενισχύσει την πνευματική απόδοση. Έρευνα του 1993 υποστήριξε ότι όσοι άκουγαν Mozart είχαν καλύτερες επιδόσεις σε χωρικά τεστ, ενώ μια μελέτη του 2015 έδειξε ότι το “K. 448” αυξάνει τα εγκεφαλικά κύματα που σχετίζονται με μνήμη και επίλυση προβλημάτων. Μάλιστα, ποντίκια που άκουγαν Mozart, περνούσαν ευκολότερα λαβύρινθους από όσα άκουγαν Beethoven.
Ωστόσο, η επίδραση αυτή ίσως σχετίζεται περισσότερο με τη διάθεση και την τόνωση παρά με ευθεία αύξηση των νοητικών ικανοτήτων. Η “activation theory” αναφέρει πως η μουσική προσφέρει ένα νοητικό ερέθισμα, σαν “καφές για τον εγκέφαλο”, αλλά αν το ερέθισμα γίνει υπερβολικό, μπορεί να έχει αρνητική επίδραση. Έρευνα του 2001 έδειξε πως η χαρούμενη μουσική του Mozart όντως βελτίωνε την απόδοση σε χωρικά τεστ, κυρίως επειδή ανέβαζε τη διάθεση και την ενεργητικότητα των συμμετεχόντων. Αντίθετα, η μελαγχολική μουσική είχε ουδέτερη ή αρνητική επίδραση.
Η σχέση της μουσικής με την εργασία δεν περιορίζεται στη θεωρία. Σε έρευνα του 1995, εργαζόμενοι που είχαν τη δυνατότητα να ακούν μουσική με ακουστικά στη δουλειά, παρουσίασαν βελτίωση στην απόδοσή τους σε σύγκριση με όσους δεν είχαν αυτή την επιλογή. Η βελτίωση αυτή δεν σχετιζόταν με το είδος της μουσικής ή τον χρόνο ακρόασης, αλλά κυρίως με το πόσο χαλαροί ένιωθαν οι εργαζόμενοι.
Αν και πολλοί νιώθουν πως η μουσική τους βοηθά, οι αντικειμενικές αποδείξεις είναι λιγότερες. Πολλοί ερευνητές εκτιμούν πως η μουσική δημιουργεί μια αίσθηση δώρου από τον εργοδότη και έτσι ενισχύεται η διάθεση και η “αντίληψη” απόδοσης. Σε απαιτητικά ή σύνθετα καθήκοντα, όπως η ανάγνωση ή τα μαθηματικά, η μουσική ίσως λειτουργεί αποσπαστικά. Μάλιστα, σε νοσοκομειακό περιβάλλον, έχει παρατηρηθεί ότι η μουσική μπορεί να εμποδίσει την επικοινωνία των γιατρών, αυξάνοντας τον χρόνο των επεμβάσεων.
Συνολικά, η μουσική φαίνεται να έχει θετική επίδραση κυρίως σε μονότονες ή χειρωνακτικές εργασίες. Στις πιο απαιτητικές, το αποτέλεσμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: το είδος εργασίας, τη μουσική, το επίπεδο ελέγχου που έχει ο εργαζόμενος και την προσωπικότητά του. Ο Hill συμβουλεύει πως, αν πρόκειται να παίζει μουσική σε όλο το γραφείο, η playlist πρέπει να δημιουργείται από τρίτο άτομο για να αποφεύγονται οι διαφωνίες. Εν τέλει, κάθε εργαζόμενος χρειάζεται να βρει τη δική του “συνταγή” για το ιδανικό περιβάλλον εργασίας.
