Η δεκαετία του ’90 έκλεισε με μια από τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις του mainstream σινεμά: το “The Mask of Zorro” του Martin Campbell. Μια ταινία που υποσχόταν απλώς περιπέτεια, αλλά τελικά παρέδωσε ένα μάθημα στυλ, σεβασμού στην κινηματογραφική παράδοση και επανεφεύρεσης ενός αρχετυπικού ήρωα. Στο επίκεντρο, ο Antonio Banderas με έναν ρόλο που απογείωσε τη διεθνή του καριέρα.
Ο χαρακτήρας του Banderas ήταν ένας ήρωας που έπρεπε να μάθει τι σημαίνει να είσαι σύμβολο, όχι απλώς άντρας με μάσκα.
Όμως η επιτυχία δεν ανήκε μόνο σε εκείνον. Η παρουσία του Anthony Hopkins, η είσοδος της Catherine Zeta-Jones και η ίδια η φόρμα της ταινίας αποκάλυψαν κάτι μεγαλύτερο: το σινεμά μπορεί ακόμα να φλερτάρει με τη φαντασία, χωρίς να ντρέπεται για την παράδοσή του. Ο Banderas ενσάρκωσε τον Alejandro Murrieta, έναν πρώην ληστή που αποκτά μια δεύτερη ευκαιρία μέσω της καθοδήγησης του Don Diego de la Vega.
Η ερμηνεία του Banderas δεν ήταν ούτε σοβαροφανής ούτε παρωδιακή. Περπάτησε πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί, όπου η κωμική ευφυΐα συναντούσε την ηρωική αποφασιστικότητα. Ο χαρακτήρας ήταν ένας ήρωας που έπρεπε να μάθει τι σημαίνει να είσαι σύμβολο, όχι απλώς άντρας με μάσκα. Η μετάβαση από τον Alejandro στον Zorro θυμίζει τις ιστορίες μαθητείας. Όμως εδώ, η δυναμική αποκτά μεγαλύτερη σημασία χάρη στην παρουσία του Anthony Hopkins.
Ο Don Diego του Hopkins δεν είναι ένας αλάνθαστος γκουρού. Είναι ένας ήρωας που έχει χάσει τα πάντα — τη σύζυγο, την κόρη, την ελευθερία. Η αποστολή του δεν είναι εκδίκηση, αλλά η διατήρηση της κληρονομιάς του Zorro. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, εκείνος κατανοεί ότι η μάσκα δεν μπορεί να παραμείνει δική του. Ο Hopkins δίνει υπόσταση σε έναν κουρασμένο μα αλύγιστο ήρωα. Με κάθε του βλέμμα υπογραμμίζει ότι η τιμή δεν μεταφέρεται με λόγια, αλλά με πράξεις.
Ο Hopkins αντιπροσωπεύει μια κλασική ηθοποιία, πιο θεατρική και συγκρατημένη.
Αυτή η σχέση μαθητή-μέντορα λειτουργεί στον πυρήνα της ταινίας. Δεν είναι απλώς δραματουργικό εύρημα, αλλά φορέας μετάβασης. Το “The Mask of Zorro” καταφέρνει να γεφυρώσει τις γενιές τόσο εντός του σεναρίου όσο και στη σύνθεση του καστ. Ο Hopkins αντιπροσωπεύει μια κλασική ηθοποιία, πιο θεατρική και συγκρατημένη. Ο Banderas φέρνει έναν πιο σωματικό, πληθωρικό τρόπο παιξίματος, χωρίς να γίνεται υπερβολικός. Ανάμεσά τους, η Catherine Zeta-Jones εμφανίζεται ως Elena, ο σύνδεσμος ανάμεσα στους δύο κόσμους.
Η Zeta-Jones δεν υποδύεται απλώς την “κόρη του ήρωα” ή την “αιθέρια ύπαρξη”. Ο ρόλος της έχει δραματική αυτονομία, κίνηση, και εξέλιξη. Στην εμβληματική σκηνή του ξιφομαχικού φλερτ με τον Banderas, το παιχνίδι εξουσίας περνά από τις κινήσεις στο βλέμμα, και από το βλέμμα στο χιούμορ. Η Elena είναι το σημείο όπου η φαντασίωση του Zorro διασταυρώνεται με τη σύγχρονη αντίληψη του φύλου. Η Zeta-Jones φέρνει τη φρεσκάδα ενός άλλου Χόλιγουντ, λίγο πριν ξεκινήσει η εποχή των CGI blockbusters.
Η επιλογή να γυριστεί η ταινία με πρακτικά εφέ, κασκαντέρ και φυσικά σκηνικά προσδίδει στο “The Mask of Zorro” μια αίσθηση απτής δράσης. Σε αντίθεση με τα επερχόμενα ψηφιακά φαντασμαγορικά έπη, εδώ η κίνηση έχει βάρος. Το άλμα του Zorro από ταράτσα σε ταράτσα, οι σπαθιές και οι εκρήξεις, έχουν ρυθμό και ένταση που δεν ξεθωριάζουν. Ο Campbell σκηνοθετεί με κλασική κινηματογραφική γλώσσα. Δεν ντρέπεται για την κληρονομιά του είδους· την αγκαλιάζει.
Το swashbuckler, με καταγωγή από τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, είχε από καιρό χαθεί από το οπτικό πεδίο του Χόλιγουντ. Ηρωικές περιπέτειες όπως αυτές με τον Errol Flynn έμοιαζαν πια αναχρονιστικές. Όμως ο Zorro του 1998 απέδειξε ότι το είδος μπορεί να ανανεωθεί, αρκεί να μιλά με καθαρές προθέσεις και σεβασμό στον θεατή. Το φιλμ δεν παρωδεί ούτε εξιδανικεύει. Παρουσιάζει έναν ήρωα που μαθαίνει, έναν μέντορα που αποσύρεται με αξιοπρέπεια και έναν κόσμο που αλλάζει, χωρίς να χάνει την ανάγκη για μύθους.
O Zorro παρέμεινε σαν μια ανάμνηση ευθύτητας και στυλ. Ένας ήρωας που πάλεψε με το σπαθί, αλλά νίκησε με την τιμή.
To “Mask Of Zorro” ήταν προϊόν ισορροπιών: ανάμεσα στο παλιό και το νέο, στο σοβαρό και το παιχνιδιάρικο, στην αναγνώριση της παράδοσης και στην ανάγκη για εξέλιξη. Ο Banderas έγινε ο Zorro που είχε ανάγκη η δεκαετία. Όχι γιατί απλώς φορούσε τη μάσκα καλά, αλλά γιατί κατάλαβε τι σημαίνει να τη φοράς για άλλους. Ο Hopkins παρέδωσε έναν ήρωα με θλίψη και σοφία. Η Zeta-Jones έδωσε στο γυναικείο αρχέτυπο νέα πνοή. Και ο Martin Campbell σκηνοθέτησε το τελευταίο αληθινά κλασικό swashbuckler του 20ού αιώνα.
Η ταινία έκλεισε έναν κύκλο. Λίγο αργότερα, οι περιπέτειες έγιναν πιο σκοτεινές, πιο ειρωνικές ή πιο φαντασμαγορικές. Όμως ο Zorro παρέμεινε σαν μια ανάμνηση ευθύτητας και στυλ. Ένας ήρωας που πάλεψε με το σπαθί, αλλά νίκησε με την τιμή.
