Η κιθάρα, ίσως το πιο αναγνωρίσιμο μουσικό όργανο μαζί με το πιάνο, έχει μια ιστορία που εκτείνεται πολύ πέρα από τα riffs. Οι ρίζες του ανάγονται χιλιάδες χρόνια πίσω στους αρχαίους πολιτισμούς. Εξελίχθηκε μέσα από πολλαπλές διεργασίες που διαμόρφωσαν τον ήχο και τη δομή της σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Αυτό το ταξίδι από τα πρωτόγονα έγχορδα όργανα μέχρι τη σύγχρονη κιθάρα αποκαλύπτει ένα πλούσιο μωσαϊκό. Ένα μωσαϊκό αποτελούμενο από πολιτιστικές επιρροές, τεχνολογικές καινοτομίες και καλλιτεχνική έκφραση.
Η πραγματική προέλευση της κιθάρας παραμένει καλυμμένη από ένα μυστήριο. Οι μελετητές αποδέχονται ευρέως ότι τα έγχορδα όργανα αποτελούν μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού εδώ και χιλιετίες. Ο όρος «κιθάρα» προέρχεται από την αντίστοιχη αρχαία ελληνική λέξη. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ερμής κατασκεύασε την πρώτη κιθάρα από ένα καβούκι χελώνας. Οι απεικονίσεις του Απόλλωνα τον δείχνουν συχνά να παίζει αυτό το όργανο. Η κιθάρα διέθετε ξύλινο ηχείο, σώμα σε σχήμα κουτιού και έως και 12 χορδές. Αποτελούσε σημαντικό πρόδρομο της σύγχρονης κιθάρας.
Η κιθάρα παιζόταν με ένα πλέκτρο, μια πρώιμη εκδοχή της σημερινής πένας. Οι μουσικοί χρησιμοποιούσαν τα δάχτυλα του αριστερού χεριού για να αποσβέσουν ή να σταματήσουν τις χορδές, δημιουργώντας μελωδίες και αρμονίες. Η δομή και η τεχνική παιξίματός της έθεσαν τις βάσεις για τα μεταγενέστερα έγχορδα όργανα. Αυτό ανέδειξε τη σημασία του στην αρχαία μουσική.
Δύο όργανα καθοριστικής σημασίας για την ιστορία της κιθάρας είναι το ούτι και το λαούτο. Το ούτι, ένα αραβικό όργανο με στρογγυλεμένη πλάτη και κοντό λαιμό, εισήλθε στην Ευρώπη όταν οι Μαυριτανοί κατέκτησαν την Ισπανία το 711 μ.Χ.. Αυτή η εισαγωγή είχε μόνιμες επιπτώσεις στην ισπανική μουσική. Το ούτι δεν είχε λαβές, επιτρέποντας μια πιο εκφραστική γκάμα νοτών. Η επιρροή του διαμόρφωσε την εξέλιξη των ευρωπαϊκών έγχορδων οργάνων.
Το κούρδισμα της κιθάρας μπαρόκ και το χορικό παίξιμο οδήγησαν σε ένα πλούσιο μουσικό ρεπερτόριο
Το λαούτο, με την καμπυλωτή πλάτη και τις πολλαπλές σειρές χορδών, εξελίχθηκε καθώς ταξίδευε από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και τη Ρώμη. Εξαπλώθηκε σε όλη τη μεσαιωνική Ευρώπη. Μέχρι το τέλος της Αναγέννησης, τα λαούτα διέθεταν συχνά έως και 30 χορδές. Αν και τελικά έπεσαν σε δυσμένεια, η δομή και η παικτικότητά τους επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις πρώτες κιθάρες.
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, η Ισπανία έγινε κομβικό σημείο για την ανάπτυξη των έγχορδων οργάνων. Η βιχουέλα, με το σχήμα κλεψύδρας και τις έξι ή επτά σειρές χορδών, λειτούργησε ως μια πρώιμη εκδοχή της κιθάρας. Συνυπήρξε με το λαούτο. Απέκτησε δημοτικότητα στην Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία και εξακολουθεί να εμφανίζεται στη σύγχρονη μουσική mariachi.
Η κιθάρα μπαρόκ, η οποία εμφανίστηκε τον 16ο αιώνα, σηματοδότησε μια καίρια εξέλιξη. Με πέντε διπλές σειρές χορδών, ήταν μεγαλύτερη από τις κιθάρες της εποχής με τέσσερις σειρές. Διακοσμητικά στοιχεία όπως ένα σκαλιστό τριαντάφυλλο και περίπλοκα ένθετα τη στόλιζαν. Το κούρδισμα της κιθάρας μπαρόκ και το χορικό παίξιμο οδήγησαν σε ένα πλούσιο μουσικό ρεπερτόριο. Τα πολύπλοκα σόλο και τα συνοδευτικά έγιναν πιο συνηθισμένα. Διάσημοι συνθέτες όπως ο Francesco Corbetta και ο Giovanni Battista Granata έγραψαν εκτενώς για την κιθάρα μπαρόκ, ενσωματώνοντας την παρουσία της στην ευρωπαϊκή μουσική.
Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα εμφανίστηκαν κιθάρες που έμοιαζαν με τις σημερινές κλασικές κιθάρες. Ο Ισπανός οργανοποιός Antonio de Torres Jurado έφερε επανάσταση στον σχεδιασμό του οργάνου. Αυτό του χάρισε τον τίτλο του «πατέρα της σύγχρονης κιθάρας». Ο Torres διεύρυνε το σώμα της κιθάρας, λέπτυνε την κοιλιά της, και εισήγαγε ένα σύστημα στήριξης με βεντάλια. Αυτές οι αλλαγές βελτίωσαν την αντήχηση και τον όγκο της. Αντικατέστησε επίσης τα παραδοσιακά ξύλινα κουρδιστήρια με μηχανές, βελτιώνοντας τη σταθερότητα του κουρδίσματος.
Μέχρι τη δεκαετία του 1930, οι μουσικοί αναζητούσαν τρόπους για να ενισχύσουν τον ήχο τους
Ο αντίκτυπος των καινοτομιών του Torres δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Τα όργανά του παρήγαγαν έναν πιο πλούσιο, πιο δυναμικό ήχο. Γοήτευσαν τους μουσικούς και το κοινό. Ο επιδραστικός κιθαρίστας Andres Segovia διέδωσε την κιθάρα τύπου Torres. Την καθιέρωσε ως όργανο και εισήγαγε την κλασική κιθαριστική μουσική σε νέα ακροατήρια.
Τον 19ο αιώνα, ο Christian Frederick Martin, ένας Γερμανός μετανάστης στις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιούργησε την ακουστική κιθάρα με επίπεδη κορυφή. Η χρήση από τον Martin των X-bracing επέτρεψε στο σώμα της κιθάρας να αντέξει την τάση των ατσάλινων χορδών. Αυτές οι χορδές αντικατέστησαν τις παραδοσιακές. Αυτή η αλλαγή στο υλικό των χορδών προκάλεσε αλλαγές στις τεχνικές παιξίματος. Οι παίκτες άρχισαν να χρησιμοποιούν πιο συχνά πένες. Ακολούθησε η προσθήκη πικουάρ κάτω από την οπή του ήχου.
Ο Orville Gibson, ένας άλλος πρωτοπόρος οργανοποιός, εισήγαγε την archtop κιθάρα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Με τις οπές F και τον τοξωτό σχεδιασμό του σώματος, η archtop παρήγαγε μεγαλύτερο όγκο και προβολή. Αποδείχθηκε ιδανική για τζαζ και σουίνγκ μουσική. Οι δημιουργίες του Gibson επηρέασαν μια γενιά Αμερικανών οργανοποιών και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την επανάσταση της ηλεκτρικής κιθάρας.
Μέχρι τη δεκαετία του 1930, οι μουσικοί αναζητούσαν τρόπους για να ενισχύσουν τον ήχο τους. Ο George Beauchamp και ο Adolph Rickenbacker πρωτοστάτησαν στην πρώτη επιτυχημένη ηλεκτρική κιθάρα. Ήταν γνωστή ως «τηγάνι τηγανίσματος». Χρησιμοποίησαν ηλεκτρομαγνητικά πικ-απ για να μετατρέψουν τις δονήσεις των χορδών σε ηλεκτρικό σήμα. Η εισαγωγή της ηλεκτρικής κιθάρας άλλαξε τη μουσική για πάντα. Επέτρεψε πιο δυνατές και πιο εκφραστικές εκτελέσεις.
Η εξέλιξη της κιθάρας αναδεικνύει τη σύγκλιση των πολιτισμών, την τεχνολογική πρόοδο και τις καλλιτεχνικές ανακαλύψεις
Ο Les Paul, γνωστός για το καινοτόμο πνεύμα του, το πήγε ένα βήμα παραπέρα. Ανέπτυξε την ηλεκτρική κιθάρα με συμπαγές σώμα. Ο σχεδιασμός του ελαχιστοποίησε τα προβλήματα ανατροφοδότησης που υπήρχαν στις ηλεκτρικές κιθάρες με κοίλο σώμα και προσέφερε μεγαλύτερη αντοχή και ηχητική ευελιξία. Η Telecaster του Leo Fender, που παρουσιάστηκε το 1951, ακολούθησε λίγο αργότερα. Έγινε η πρώτη ηλεκτρική κιθάρα μαζικής παραγωγής με συμπαγές σώμα. Αυτό έφερε και επανάσταση και στον σκληρό ήχο.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η κιθάρα έγινε συνώνυμο της μουσικής καινοτομίας και της πολιτιστικής έκφρασης. Πρωτοπόροι του μπλουζ όπως ο Ρόμπερτ Τζόνσον και θρύλοι της ροκ όπως ο Τζίμι Χέντριξ και ο Έρικ Κλάπτον ανέδειξαν τον κεντρικό της ρόλο. Η ηλεκτρική κιθάρα διαμόρφωσε τη ροκ, τα μπλουζ, την τζαζ, ακόμη και την ποπ μουσική.
Σήμερα, οι κιθάρες εμφανίζονται σε πιο διαφορετικές μορφές από ποτέ. Περιλαμβάνουν κλασικές ακουστικές, ηλεκτρικές με τεχνολογία αιχμής και υβριδικά μοντέλα. Το ταξίδι του οργάνου -από τις αρχαίες κιθάρες και τα ούτι μέχρι τις κιθάρες των Torres, Martin και Fender- αναπαριστά την ανθρώπινη δημιουργικότητα και την παγκόσμια γλώσσα της μουσικής.
Η εξέλιξη της κιθάρας αναδεικνύει τη σύγκλιση των πολιτισμών, την τεχνολογική πρόοδο και τις καλλιτεχνικές ανακαλύψεις. Αυτό που ξεκίνησε ως υποτυπώδες έγχορδο όργανο στους αρχαίους πολιτισμούς μετατράπηκε σε σύμβολο της μουσικής. Έγινε βασικό εργαλείο για την καλλιτεχνική έκφραση.
