Todd McFarlane’s Spawn: Όταν η καταδίκη έγινε τηλεοπτική αφήγηση
Στις τηλεοπτικές αποδόσεις υπερηρώων υπάρχει μια σπάνια περίπτωση που έκανε τα πράγματα διαφορετικά — και ίσως, πιο ουσιαστικά. Πρόκειται για το “Spawn” του HBO, ένα animation που προβλήθηκε από το 1997 έως το 1999. Σε αντίθεση με τους πολλούς υπερήρωες που κατακλύζουν τις οθόνες σήμερα, το “Spawn” πρότεινε κάτι που ούτε η Marvel ούτε η DC είχαν επιχειρήσει τότε. Σειρές όπως το “Batman: The Animated Series” και το “X-Men” πλησίασαν πιο ώριμα θέματα. Όμως, παρέμειναν δεμένες με τους περιορισμούς της τηλεόρασης και τις απαιτήσεις του νεανικού κοινού. Το “Spawn” δεν ακολούθησε αυτή την κατεύθυνση. Άφησε στην άκρη τις ηθικολογίες και τις καθαρές λύσεις. Προσέφερε μια σκοτεινή, ψυχολογική ιστορία σε έναν κόσμο όπου τίποτα δεν είναι σίγουρο και κανείς δεν μένει αλώβητος από τη φθορά. Ήταν μια σειρά animation με φιλοσοφικές ανησυχίες, ηθικά διλήμματα και επικεντρωνόταν στο τραύμα, την εξουσία και την απώλεια, χωρίς να τα ωραιοποιεί.
Μια κόλαση χωρίς διαφυγή
Το κόμικ του Todd McFarlane δεν είχε καμία σχέση με φαντασίωση δύναμης. Επικεντρωνόταν στην ιστορία του Al Simmons, ενός πράκτορα που προδόθηκε από το κράτος και γύρισε από τους νεκρούς ως Hellspawn. Το κόμικ συνδύαζε εντυπωσιακές εικόνες με τρόμο και αντιηρωικά στοιχεία. Η σειρά κινουμένων σχεδίων διατήρησε τον ζοφερό τόνο. Ωστόσο, άφησε πίσω της τις υπερβολές του κόμικ και διάλεξε μια πιο σφιχτή, ψυχολογική προσέγγιση. Το πιο ενδιαφέρον, όμως, είναι τι επέλεξε να μην κάνει. Δεν αφηγείται μια ιστορία λύτρωσης. Ο Simmons δεν επέστρεψε για να σώσει τον κόσμο ή να βρει γαλήνη. Γυρνούσε σε σοκάκια, γεμάτα φθορά, διαφθορά και υπαρξιακή αγωνία. Δεν πάλευε να διορθώσει κάτι. Απλώς ήθελε να αντέξει ό,τι του συνέβη. Η σειρά δεν ζήτησε από το κοινό να τον θαυμάσει. Ζήτησε να τον καταλάβει.
Σκιά, θόρυβος και παρακμή
Την ώρα που άλλες σειρές animation της εποχής παρέμεναν σε οικογενειακές φόρμες, το “Spawn” ξήλωσε κάθε ίχνος αθωότητας. Προβαλλόταν μεταμεσονύχτια στο HBO, χωρίς λογοκρισία και χωρίς καμία διάθεση για συμβιβασμό. Ενώ οι υπόλοιπες σειρές άγγιζαν το σκοτάδι επιφανειακά, το Spawn βούτηξε μέσα του χωρίς δισταγμό. Το αίμα, ο ψυχολογικός τρόμος και η διαφθορά στους θεσμούς ήταν βασικά χαρακτηριστικά της σειράς. Το αποτέλεσμα δεν προσπαθούσε να γίνει άνετο ή οικείο. Παρουσίαζε έναν ζωντανό εφιάλτη γεμάτο γραφειοκρατία, διαλυμένα σώματα και πνευματική φθορά.
Οπτικά, το “Spawn” είχε μια ξεχωριστή noir-gothic αισθητική που ακόμα εντυπωσιάζει. Έμπειροι δημιουργοί animation όπως ο Eric Radomski, γνωστός από το “Batman: The Animated Series”, «βούλιαξαν» το show στις σκιές. Πολλές φορές, ο ίδιος ο Spawn παρουσιαζόταν σαν αρνητικός χώρος — μια σκοτεινή σιλουέτα με πράσινα μάτια που τρεμόπαιζαν και κάπα που έμοιαζε ζωντανή. Τα τοπία της πόλης έμοιαζαν με προεκτάσεις της ψυχικής του κατάστασης, που έδειχναν σταδιακή φθορά. Έτσι, η οπτική ταυτότητα της σειράς σπάνια παρείχε διευκρινίσεις και σχεδόν πάντα δημιουργούσε ανησυχία.
Κομβικό ρόλο στην ατμόσφαιρα της σειράς είχε η μουσική της Shirley Walker. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή όπου ο Spawn επισκέπτεται τον τάφο του στο ξεκίνημα. Τα χαμηλά, σκοτεινά έγχορδα και οι μακρινοί χορωδιακοί ψίθυροι ενισχύουν την απομόνωση και τη θλίψη, χωρίς την ανάγκη διαλόγου. Η Walker, γνωστή για τη δουλειά της στο “Darkman”, έγραψε μια μουσική που απέφυγε τις ηρωικές μελωδίες. Αντί για αυτό, επέλεξε λιτά μουσικά μοτίβα. Η σειρά ακουγόταν σαν κάτι ζωντανό που σε παρακολουθεί.
Από πλευράς αφήγησης, το “Spawn” δεν φοβόταν τον αργό ρυθμό. Η πρώτη σεζόν, ειδικά, έμοιαζε με μια αστική ιστορία τρόμου. Η πλοκή ξεδιπλωνόταν σταδιακά, καθώς ο Al Simmons ερχόταν αντιμέτωπος με δαίμονες, εγκληματίες πολέμου και διεφθαρμένους μηχανισμούς εξουσίας. Ο ρυθμός ήταν επίτηδες αργός. Η σειρά ήθελε να δώσει χώρο στις συνέπειες. Να δείξει τι σημαίνει να επιστρέφεις απ’ τον θάνατο όχι ως σωτήρας, αλλά σαν κτήμα. Σαν ένα εργαλείο στα χέρια μιας κόλασης στην οποία δεν πίστεψες ποτέ.
Η φωνή που έδωσε σχήμα στον Spawn
H φωνή του Keith David ως Spawn έδινε βάρος σε κάθε σκηνή. Η ερμηνεία του δεν καθόρισε μόνο τη σειρά. Επηρέασε και τον τρόπο με τον οποίο θα βλέπαμε τον χαρακτήρα στα επόμενα χρόνια. Η φωνή του David έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας του Spawn. Πρόσθεσε σοβαρότητα και ψυχολογικό βάθος που τα κόμικς συχνά δεν κατάφερναν να αποδώσουν. Έθεσε ένα νέο πρότυπο για τους αντιήρωες στο animation. Έδειξε πως η σιωπή και το σκοτάδι έχουν περισσότερη δύναμη από τις φανφάρες.
Με ηρεμία και ένταση μαζί, ο David έκανε τον Simmons να μοιάζει αληθινός. Όχι σαν υπερήρωας, αλλά σαν άνθρωπος διαλυμένος, παγιδευμένος σε ένα αλλόκοτο σώμα. Η ερμηνεία του είναι τόσο χαρακτηριστική που πολλοί ακούν ακόμα τη φωνή του όταν διαβάζουν το κόμικ. Ο Spawn συγκίνησε όχι με φωνές και θυμό. Συγκίνησε με πίκρα, κόπωση και στιγμές που φανέρωναν βαθιά ανάγκη για κάτι ανθρώπινο.
Ούτε ήρωας, ούτε σωτήρας
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σειρά απομακρύνθηκε από τα συνηθισμένα κλισέ του είδους. Ο Spawn δεν έγινε ποτέ πιο ηρωικός όσο περνούσε ο καιρός. Δεν αποδέχτηκε τη νέα του φύση, ούτε οδηγήθηκε σε κάποιο μεγάλο πεπρωμένο. Ίσα-ίσα, όσο έμενε στη Γη, τόσο πιο κλειστός και αποκομμένος γινόταν. Οι δυνάμεις του προέρχονταν από μια περιορισμένη πηγή νεκροπλάσματος. Τις χρησιμοποιούσε με φειδώ, και κάθε φορά είχε σοβαρές συνέπειες. Δεν υπήρχαν λόγοι εμπνευσμένοι, ομάδες υπερηρώων ή σωτηρίες του σύμπαντος. Η αφήγηση ήταν σκληρή, λιτή και χωρίς ωραιοποιήσεις. Ήταν η πιο αγνή μορφή αντιηρωικού storytelling.
Η απόφαση να μπουν μυθολογικά στοιχεία στην τρίτη σεζόν λειτούργησε με δύο τρόπους. Από τη μία, άγγελοι και βαμπίρ ταίριαζαν στο σύμπαν της σειράς. Από την άλλη, η αφήγηση κάποιες φορές λύγισε κάτω από το βάρος τους. Η ποιότητα του animation έπεσε μετά τις αλλαγές στο στούντιο. Παράλληλα, άρχισαν να εμφανίζονται αστάθειες στον τόνο. Παρ’ όλα αυτά, ο βασικός άξονας της σειράς έμεινε σταθερός. Ο Spawn δεν έγινε ποτέ πιο “καλός”. Δεν άλλαξε για να υπερασπιστεί το σωστό ή για να δώσει απαντήσεις. Έμεινε ένα πλάσμα καταραμένο. Ένα ερωτηματικό που κινείται μέσα σε σοκάκια και στις σκιές κάθε ηθικού συστήματος.
Όταν το σινεμά δεν άντεξε το βάρος
Ας μιλήσουμε για το προφανές: την ταινία “Spawn” του 1997. Έχει το κοινό της — και αν ήσουν έφηβος τότε, το CGI της κάπας ίσως σου φάνηκε εντυπωσιακό. Αν τη δούμε σήμερα, όμως, είναι ξεκάθαρο πως βασίστηκε σε συμβιβασμούς. Η ιστορία είναι μπερδεμένη και ο τόνος ασταθής. Ο John Leguizamo ως Violator έδωσε μια αξέχαστη ερμηνεία. Όμως, ακόμα και οι υποστηρικτές της ταινίας – όπως ο γράφων – παραδέχονται ότι δεν πέτυχε αυτό που ήθελε. Η ταινία έμοιαζε περισσότερο με προϊόν παρά με ολοκληρωμένη αφήγηση. Σε αντίθεση με αυτό, η σειρά του HBO άφησε στην άκρη το εντυπωσιακό περιτύλιγμα και εστίασε στην ουσία.
Το “The Dark Saga” ήξερε την αλήθεια
Έχει ενδιαφέρον το πόσο ταιριάζει θεματικά το Spawn με το concept album των Iced Earth, “The Dark Saga”, το οποίο βασίζεται στον ίδιο τον χαρακτήρα. Το άλμπουμ αφηγείται την εσωτερική πάλη του Spawn — ενός άντρα καταδικασμένου στην κόλαση, παγιδευμένου ανάμεσα σε ό,τι απέμεινε από την ανθρώπινη ταυτότητά του και τα καθήκοντα ενός στρατιώτη της Κόλασης. Και τα δύο αποτυπώνουν έναν χαρακτήρα που δεν παρουσιάζεται σαν ήρωας, αλλά σαν κάποιος που ζει αιώνια τιμωρία. Ένας πρώην άνθρωπος που κρατιέται μόνο από μερικά θολά ίχνη αγάπης. Μουσική και τηλεόραση, μέσα από δύο διαφορετικές φόρμες, φτάνουν στο ίδιο συμπέρασμα. Ο Spawn είναι ένας χαρακτήρας που ποτέ δεν χώρεσε σε έναν και μόνο ρόλο.
Ένα πείραμα που προηγήθηκε της εποχής του
Το Spawn ήταν ένα πείραμα για το τι μπορεί να γίνει το animation όταν απελευθερωθεί από τα στερεότυπα των παιδικών σειρών και τη θετική οπτική των υπερηρώων. Το 1997, αυτή η προσέγγιση ήταν κάτι σπάνιο. Το “Adult Swim” δεν είχε καν ξεκινήσει. Το Netflix δεν είχε ακόμη αποκτήσει σοβαρή παρουσία στον χώρο των animations. Η ιδέα ότι ένας animated υπερήρωας μπορούσε να βρίζει, να ματώνει και να ζει μέσα στην απόγνωση — χωρίς ίχνος ειρωνείας — φαινόταν ακραία. Ακόμα και σήμερα, μια τέτοια προσέγγιση θεωρείται τολμηρή.
Το Spawn υπενθυμίζει ότι οι ιστορίες υπερηρώων δεν χρειάζεται να είναι θορυβώδεις ή γεμάτες εφέ. Μπορούν να είναι σκοτεινές, στοχαστικές και απόλυτα ανθρώπινες. Δεν απαιτούνται δεκάδες επεισόδια ή ατέλειωτα spin-offs. Καμιά φορά, δεκαοκτώ επεισόδια γεμάτα εσωτερική κόλαση είναι αρκετά για να αφήσουν το σημάδι τους. Μένει τώρα να δούμε τι θα φέρει η επερχόμενη κινηματογραφική επιστροφή του Spawn και αν μπορεί, μετά από τόσα χρόνια, να σταθεί δίπλα σε μια σειρά που ακόμη θεωρείται η καλύτερη αποτύπωση του όχι-και-τόσο-ήρωα σε οτιδήποτε άλλο πέραν του χαρτιού.