Όποιος ισχυρίζεται ότι δεν ασχολείται με τη Eurovision, ενώ ζει στην Ευρώπη, ψεύδεται και αν πίνετε μαζί καφέ, να τον προσέχετε. Και δεν εννοώ αν κάθεται να αναλύσει το videoclip της Σάττι, τη μπαλούν φούστα της (ή του Ελβετού) και τα κοτσιδάκια της Αρμένισσας.
Η Eurovision είναι μια ζωντανή απεικόνιση των σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) κρατών. Τόσο στην διαδικασία της ψηφοφορίας όσο και στα κρυμμένα μηνύματα τραγουδιών ανά τα έτη διεξαγωγής της. Η Eurovision μάς αφορά. Διότι εκείνη πρώτη παίρνει θέση στα παγκόσμια τεκταινόμενα είτε ενεργά είτε με τη σιωπή της.
Το φετινό drama μάς κάνει να αναπολούμε στιγμές όπως αν ο Σάκης θα κάνει την ανάποδη τούμπα ή αν ο Σαρμπέλ θα βάλει ασημί πουκαμισάκι με φύλλα ασημιού. Η εικόνα που θέλει να βγάζει η διοργάνωση προς τα έξω ως μια «ελαφρόμυαλη» σεκάνς βραδιών με γκλίτερ, στρας και συμπεριληπτικότητα, είναι μια καλοδουλεμένη συνταγή. Η οποία όμως έχει την Αχίλλειο πτέρνα της. Και αυτή είναι η πραγματικότητα και τα social media, που δε λειτουργούν πάντα υπέρ της.
Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και θα συμφωνήσω εμφατικά. Πολλά τα εφετινά αξιοπερίεργα με πρώτο και καλύτερο τη συμμετοχή του Ισραήλ στο διαγωνισμό. Θα πίστευε κανείς ότι με τον σχεδόν αυτόματο αποκλεισμό Ρωσίας και Λευκορωσίας με αφορμή τον εξακολουθούμενο πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς και με τη σιωπηρή -πλην όμως δηλωτική- αποχή της Τουρκίας από το διαγωνισμό, η EBU θα διαπραγματευόταν έστω ανοικτά τη συμμετοχή μιας χώρας που πλέον διαπράττει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, παραβιάζει τα όρια της θεμιτής άμυνας και ουσιαστικά απαλείφει ένα έθνος από το χάρτη.
Και μπορεί ο ρους της ιστορίας να είναι ιδιαίτερα περίπλοκος για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη. Ωστόσο, και μόνο για τις εικόνες και τις δηλώσεις που φτάνουν στους δέκτες μας, θα έπρεπε να υπάρχει μια συντονισμένη στήριξη στην ειρήνη, τον άνθρωπο και τη ζωή. Όπως άλλωστε έχει υπάρξει στο παρελθόν (και καλώς) τόσο για άλλους λαούς όσο και για τους συγκεκριμένους.
Θα μπορούσε η Eurovision να αποκλείσει τη χώρα με τον μεγαλύτερο χορηγό της, τη Moroccanoil; Ίσως όχι με έναν άμεσο τρόπο, αλλά με μία συμφωνία και με την παράλληλη στήριξη άλλων χορηγών. Θα μπορούσε κανείς να πιστεύει ακόμα ότι μια ουδέτερη στάση θα ήταν θεμιτή. “Ελάτε, συμμετέχετε αλλά πέρα από τη σωματική σας ακεραιότητα και αξιοπρέπεια δεν θα σας βάλουμε σε γυάλα με προορισμό τον τελικό”. Αλλά αυτό η διοργάνωση μας απέδειξε ότι δεν το υιοθετεί. Αντιθέτως.
Ακολουθεί η σειρά κάποιων από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών.
Στις 7 Μαΐου, στον Α’ Ημιτελικό της Eurovision, ο Σουηδός τραγουδιστής Eric Saade, Παλαιστίνιος στην καταγωγή, συμμετείχε στα entertainment acts με το παλαιστινιακό μαντήλι δεμένο στον καρπό του. Η EBU μετάνιωσε την επιλογή της δηλώνοντας: «Όλοι οι καλλιτέχνες έχουν ενημερωθεί για τους κανόνες του Διαγωνισμού και λυπούμαστε που ο Eric Saade επέλεξε να θέσει σε κίνδυνο τον μη πολιτικό χαρακτήρα της εκδήλωσης». Για το λόγο αυτό η εμφάνισή του δεν ανέβηκε σε καμία επίσημη πλατφόρμα. Την ίδια βραδιά η Ιρλανδία «λογοκρίθηκε» στην εμφάνισή τους. Τους απαγορεύτηκε να φέρουν στο body painting μηνύματα όπως “Ceasefire now” και “Free Palestine”. Συγχρόνως, απαγορεύτηκαν οι σημαίες της Παλαιστίνης εντός των χώρων της Eurovision.
Παρόμοιο κλίμα επικράτησε και τη βραδιά του Β’ Ημιτελικού. Το Βέλγιο επέλεξε μέσω του επίσημου ραδιοτηλεοπτικού του σταθμού να «ρίξει» ένα αντιπολεμικό μήνυμα στις βελγικές οθόνες ενόσω έπαιζε η εμφάνιση του Ισραήλ. Η ίδια εικόνα εμφανίστηκε για ελάχιστα δευτερόλεπτα πίσω από τον τραγουδιστή του. Παρ’ όλο που ήταν ένα από τα φαβορί και trend στις πλατφόρμες, δεν προκρίθηκε στον Μεγάλο Τελικό. Σε αυτό το σημείο, να αναφέρουμε την συντονισμένη προσπάθεια του κοινού να γιουχάρει το Ισραήλ, το οποίο τραγουδούσε ένα πειραγμένο στίχο (και όχι το αυθεντικό October Rain) πίσω από φώτα που σχημάτιζαν τον μπλε ήλιο της σημαίας του.
Η μεγάλες όμως εξελίξεις δεν ξεκίνησαν παρά στο press conference των προκριμένων χωρών που ακολούθησε. Η εκπρόσωπος του Ισραήλ τοποθετήθηκε τελευταία στις θέσεις του πάνελ. Πρακτική αντίθετη με τη συνήθη του να κάθονται οι χώρες κατά τη σειρά ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων. Κατά τη διάρκεια της δική του συνέντευξης, οι υπόλοιποι διαγωνιζόμενοι φανερά παγωμένοι και αδιάφοροι παρακολουθούσαν τις ερωτήσεις. Ανάμεσα τους η δική μας Μαρίνα Σάττι έδειξε μια σιωπηλή δυσφορία – κούραση. Την οποία δυσφορία ελπίζω να την νιώσουμε οι Έλληνες συλλογικά απέναντι σε πολλά ζητήματα.
Δραματική εντύπωση, ωστόσο, προκάλεσε ο Ολλανδός Joost Klein. Παρακολουθούσε τυλιγμένος στην ολλανδική σημαία. Σε ερώτηση δημοσιογράφου προς την Ισραηλινή Eden Golan “εάν θεωρεί ότι με την παρουσία της διακινδυνεύει την ασφάλεια των συμμετεχόντων”, ο Ολλανδός αντέδρασε στις υποδείξεις των διοργανωτών να μην απαντήσει εάν νιώθει άβολα με ένα επικό «ξεκουκούλωμα» και τη φράση “Why not?”.
Έκτοτε: ΧΑΟΣ. Η Παρασκευή ξημέρωσε επεισοδιακή με την ολλανδική αποστολή να απουσιάζει από την επίσημη πρόβα για τις κριτικές επιτροπές. Η επίσημη δήλωση της EBU έκανε λόγο για ένα «περιστατικό» που διερευνάται. Πολλά άρχισαν να ακούγονται, ανάμεσά τους η άρνηση των Ολλανδών να φωτογραφηθούν με το Ισραήλ και ο πιθανός διαπληκτισμός του τραγουδιστή Joost Klein με μέλος της διοργάνωσης έπειτα από προσβολές σχετικά με τον εκλιπόντα πατέρα του από τους Ισραηλινούς.
Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο αληθεύουν τα παραπάνω. Το μόνο που πλέον γνωρίζουμε είναι ότι η Ολλανδία αποκλείστηκε και επίσημα από τον Μεγάλο Τελικό του Σαββάτου, καθώς η υπόθεση έχει παραπεμφθεί στον εισαγγελέα για λεκτικές προσβολές και θα διευθετηθεί σε μερικές εβδομάδες. Ό,τι και να επακολουθήσει, ας επισημάνουμε μόνο το πρωτόγνωρο του θέματος. Να σημειωθεί εδώ και η ανεξήγητη ακύρωση των συνεντεύξεων των Big Five (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) την ίδια μέρα “για να επικεντρωθούν στις πρόβες τους”…
Και επιστρέφουμε στο ερώτημα των ημερών: Είναι απολιτίκ η Eurovision; Πολύ σύντομα και περιεκτικά: Όχι. Ουκ ολίγες φορές όχι απλώς έχει επιτρέψει τραγούδια με πολιτικό μήνυμα, αλλά τα έχει στέψει και νικητές. Πολύ πρόχειρα στο μυαλό μου έρχονται οι πρόσφατες δύο νίκες της Ουκρανίας. Πρώτα το 2016 με το «1944» της Jamala, το οποίο ήρθε ένα χρόνο μετά την αποχή της χώρας λόγω της κρίσης στην Κριμαία και αφορούσε τους Τατάρους της περιοχής.
Και έπειτα στο κοντινό 2022 με το “Stefania” των Kalush Orchestra αφιερωμένο στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αλλά και στα δικά μας χωράφια, η ιστορική εμφάνιση της Μαρίζας Κωχ το 1976 με το τραγούδι της «Παναγιά μου, Παναγιά μου», ένα μοιρολόι-διαμαρτυρία για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Μια ιστορική μαρτυρία της αλήθειας, από τη νεαρή τότε Μαρίζα να ερμηνεύει αγέρωχη ενώ στο μέγαρο βρισκόταν ελεύθερος σκοπευτής (!).
Και αυτά είναι μόνο κάποια highlights από τον «γκρι» διαγωνισμό. Ανάμεσα σε πολλά μηνύματα, σημαίες, συνθήματα και δηλώσεις που έχουν «περάσει» το κατώφλι των κριτηρίων της EBU ανά τα χρόνια.
Για να μην μακρηγορούμε άλλο. Η επιλεκτική ευαισθησία όσων βρίσκονται σε θέσεις ισχύος είναι γεγονός. Σε έναν σύγχρονο κόσμο, όπου το σκοτάδι και η αδικία δεν μπορούν να κρυφτούν τόσο εύκολα, να μην φοβόμαστε να επιλέγουμε την αλήθεια και τη λογική. Αυτό είναι το πραγματικό “United by Music” που γράφεται στις γιγαντοοθόνες του Μάλμε. Και αν η διοργάνωση επέλεγε να το ακολουθήσει, με όποιες συνέπειες, θα είχε μαζί της το δίκαιο και τον κόσμο. Η μουσική είναι μήνυμα, είναι φωνή και ακόμα και αν γίνεται mute, να μην φοβάστε. Ακούγεται εκκωφαντικά.
