Ο Tim Burton δεν ανήκε ποτέ στο τυπικό πλαίσιο ενός παιδιού που ονειρευόταν το Χόλιγουντ. Από μικρός μεγάλωσε στην Καλιφόρνια, αλλά αισθανόταν αποκομμένος από το περιβάλλον της προαστιακής ζωής. Ζούσε περισσότερο μέσα στη φαντασία του, γεμίζοντας σελίδες με σκίτσα σκοτεινών πλασμάτων και αλλόκοτων τοπίων. Στο σχολείο, αυτή η εμμονή με το διαφορετικό τον τοποθέτησε στο περιθώριο. Παρόλα αυτά, αυτή η αίσθηση αποξένωσης αποτέλεσε τη βάση για το έργο που αργότερα θα καθόριζε τη θέση του στον κινηματογράφο.
Η βιομηχανία του θεάματος πίεσε τον Burton να προσαρμοστεί στις επιταγές της.
Η πρώτη μεγάλη στροφή ήρθε όταν κέρδισε υποτροφία για να σπουδάσει στο California Institute of the Arts. Εκεί, το ταλέντο του αναγνωρίστηκε και γρήγορα προσλήφθηκε από τη Disney ως animator. Η συνεργασία αυτή, αν και φαινομενικά πολλά υποσχόμενη, ανέδειξε το χάσμα ανάμεσα στο προσωπικό του ύφος και τις ανάγκες ενός τεράστιου στούντιο. Ο Burton δημιούργησε μικρού μήκους όπως το “Vincent” και το “Frankenweenie”, έργα γεμάτα σκοτεινή αισθητική και μακάβριο χιούμορ. Η Disney όμως τα θεώρησε πολύ «παράξενα» για το οικογενειακό της κοινό. Αυτό αποτέλεσε το πρώτο δείγμα του πώς η βιομηχανία θα τον πίεζε να προσαρμοστεί.
Η αναγνώριση ήρθε με το “Pee-wee’s Big Adventure” το 1985. Η επιτυχία της ταινίας τον καθιέρωσε ως δημιουργό με ιδιαίτερη φωνή. Δύο χρόνια αργότερα, το “Beetlejuice” απέδειξε ότι το στυλ του μπορούσε να είναι εμπορικό χωρίς να χάνει την ταυτότητά του. Το στούντιο του έδωσε μεγαλύτερη ελευθερία και ο Burton έδειξε ότι δεν θα ακολουθούσε ποτέ τον συμβατικό κανόνα της οικογενειακής κωμωδίας.
Η πραγματική δοκιμασία ήρθε με τον “Batman” το 1989. Η Warner Bros ήθελε μια σίγουρη εμπορική επιτυχία, όμως ο Burton είδε την ταινία σαν σκοτεινό παραμύθι. Με τον Michael Keaton και τον Jack Nicholson, παρουσίασε μια εκδοχή που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο το κοινό έβλεπε τον ήρωα. Η επιτυχία του “Batman” του έδωσε μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη, αλλά ταυτόχρονα αύξησε τις απαιτήσεις των στούντιο. Το “Batman Returns” ήταν ακόμη πιο προσωπικό και σκοτεινό, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Η εταιρεία θεώρησε ότι η ατμόσφαιρα της ταινίας ήταν πολύ σκοτεινή για εμπορική αξιοποίηση σε παιχνίδια και προϊόντα.
O Burton έβλεπε την κάθε ταινία ως καμβά για το δικό του σκοτεινό παραμύθι.
Η τριλογία στο Batman, δεν ήρθε ποτέ, αφού o Burton αντί να συμμορφωθεί με τις επιταγές των studio, έγραψε ένα ακόμα πιο σκοτεινό σενάριο για το τρίτο κεφάλαιο. Είναι ακόμα για τον ίδιο το μεγαλύτερο “κρίμα” της καριέρας του. Αυτό το σημείο ανέδειξε τον μόνιμο αγώνα του Burton με το Χόλιγουντ. Όταν γύρισε τον “Edward Scissorhands”, είχε πλήρη δημιουργικό έλεγχο. Το αποτέλεσμα ήταν μια ιστορία που μιλούσε για το αίσθημα αποξένωσης που ο ίδιος βίωνε από παιδί. Η ταινία αγαπήθηκε παγκοσμίως και έδειξε ότι το προσωπικό ύφος μπορούσε να βρει μαζικό κοινό.
Με το “Ed Wood”, ο Burton απέτισε φόρο τιμής σε έναν σκηνοθέτη που θεωρήθηκε αποτυχημένος. Η επιλογή αυτή φανέρωσε την εμμονή του με τους outsiders και τα πρόσωπα που το Χόλιγουντ περιθωριοποιούσε. Η ταινία δεν ήταν μεγάλη εμπορική επιτυχία, αλλά καθιέρωσε τον Burton ως auteur με συνέπεια. Στα χρόνια που ακολούθησαν, συνεργάστηκε ξανά με τη Disney για το “The Nightmare Before Christmas” και αργότερα για το “Alice in Wonderland”. Η σχέση τους είχε πάντοτε μια ένταση. Από τη μία, το στούντιο αναζητούσε blockbusters. Από την άλλη, ο Burton έβλεπε την κάθε ταινία ως καμβά για το δικό του σκοτεινό παραμύθι.
Παρά τις εντάσεις με τα στούντιο, ο Burton κατάφερε να δημιουργήσει ένα προσωπικό brand. Ο όρος “burtonesque” χρησιμοποιείται πια για να περιγράψει αισθητική που μιμείται το γοτθικό, μακάβριο αλλά και παιδικό του ύφος. Ένα χαρακτηριστικό που δείχνει πόσο έντονη ήταν η επιρροή του σε διαφορετικά πεδία, από τη μόδα μέχρι τη μουσική και τα videogames.
Η πορεία του Burton αποδεικνύει ότι μπορείς να επιβιώσεις στο Χόλιγουντ χωρίς να χάσεις την ταυτότητά σου. Αν και πολλές φορές χρειάστηκε να διαπραγματευτεί, ποτέ δεν εγκατέλειψε τους outsider χαρακτήρες του. Είτε πρόκειται για τον Edward, είτε για τον Jack Skellington, είτε για τον ίδιο τον Batman, οι ήρωες του κουβαλούν τη δική του αίσθηση αποξένωσης αλλά και δημιουργικότητας.
Η ιστορία του είναι εκείνη ενός μαθητή που ένιωθε διαφορετικός, αλλά κατάφερε να γίνει ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους σκηνοθέτες στον κόσμο. Ο αγώνας του με το Χόλιγουντ δεν τον κατέστρεψε, αλλά του έδωσε την ευκαιρία να αποδείξει ότι η προσωπική φωνή έχει πάντα αξία. Σήμερα, το όνομά του δεν συνδέεται μόνο με ταινίες αλλά με ένα ολόκληρο κινηματογραφικό ρεύμα και με την λέξη “αυθεντικότητα”. Και αυτό για έναν δημιουργό είναι το μεγαλύτερο παράσημο.
