Υπάρχει μια ιδιαίτερη μαγεία στον τρόπο που ένα τραγούδι μπορεί να ξεπεράσει τις αρχικές προθέσεις των δημιουργών του. Κάποια κομμάτια έρχονται στον κόσμο έτοιμα να γίνουν ύμνοι. Άλλα όμως βρίσκουν το δρόμο τους μέσα από την αταξία, διεισδύοντας σχεδόν τυχαία στη ζωή μας. Το “Losing My Religion” ανήκει σε αυτή τη δεύτερη κατηγορία—ένα τραγούδι που δεν προοριζόταν για επιτυχία, δεν γράφτηκε με σκοπό να κυριαρχήσει στα charts, όμως κατάφερε να αλλάξει την πορεία των R.E.M. και, αναμφίβολα, ολόκληρου του εναλλακτικού ροκ.
Αν ακούγατε ραδιόφωνο το 1991, το “Losing My Religion” πιθανότατα θα σας αιφνιδίαζε. Ανάμεσα στη mainstream pop του “Right Here, Right Now” και τα club beats του C&C Music Factory, έμοιαζε να έρχεται από άλλη διάσταση. Μια θρηνητική μελωδία σε ελάσσονα κλίμακα, χτισμένη γύρω από το ήχο ενός μαντολίνου—ενός οργάνου που δύσκολα θα περίμενε κανείς σε ένα mainstream hit—να ανατρέπει κάθε συμβατική νόρμα.
Το εναλλακτικό ροκ τότε βρισκόταν ακόμα στο περιθώριο. Οι R.E.M. ήταν οι απρόσμενοι εκπρόσωποί του, χτίζοντας σταθερά μια πιστή βάση οπαδών με κομμάτια που ξεχώριζαν για τις λαμπερές κιθάρες τους, όπως τα “The One I Love” και “It’s the End of the World as We Know It”. Ωστόσο, κανένα από τα παλιότερα τραγούδια τους δεν είχε τη βαρυτική έλξη του “Losing My Religion”. Ένα κομμάτι που κλείδωνε τους ακροατές σε μία λούπα ακαταμάχητης μελωδίας.
Ο Peter Buck δεν σκόπευε να επανεφεύρει τη ροκ μουσική όταν έπιασε το μαντολίνο. Απλώς είχε βαρεθεί και ήθελε να πειραματιστεί με κάτι διαφορετικό. Ηχογράφησε τον εαυτό του καθώς έπαιζε, περισσότερο για να εντοπίσει τα λάθη του παρά με τη σκέψη μιας νέας σύνθεσης. Όμως, ακούγοντας ξανά την κασέτα, ένα συγκεκριμένο μοτίβο ξεχώρισε. «Άρχισα να παίζω αυτό το ριφ», θα θυμόταν αργότερα, «και κάπως έτσι όλα μπήκαν στη θέση τους».
Το “Losing My Religion” προέρχεται από μια παλιά φράση του Νότου, που σημαίνει ότι κάποιος φτάνει στα όρια του
Οι R.E.M. έχτισαν το “Losing My Religion” γύρω από το μαντολίνο του Buck, τοποθετώντας το πάνω σε έναν ρυθμό που πάλλεται ανάμεσα στη μελαγχολία και την ένταση. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες δουλειές τους, όπου οι στίχοι ήταν συχνά ασαφείς και μουρμουρισμένοι, η φωνή του Michael Stipe εδώ βγαίνει μπροστά. Άμεση, εύθραυστη και γεμάτη συναισθηματική φόρτιση. Μια ερμηνεία που αφήνει το τραγούδι να συνεχίζει να ηχεί στο μυαλό, ακόμα κι αφού τελειώσει.
Ο Stipe, γνωστός για την αινιγματική γραφή του, τραγουδά στίχους που θυμίζουν εξομολόγηση. «That’s me in the corner, that’s me in the spotlight», δηλώνει, με τη φωνή του να μεταφέρει μια αίσθηση αβεβαιότητας. Οι στίχοι μιλούν για την απογοήτευση της ανεκπλήρωτης αγάπης—το να μιλάς πολύ, αλλά να μη λες ποτέ αρκετά.
Παρά τον τίτλο του, το τραγούδι δεν είχε καμία σχέση με τη θρησκεία. Το “Losing My Religion” προέρχεται από μια παλιά φράση του Νότου, που σημαίνει ότι κάποιος φτάνει στα όρια της υπομονής του. Σαν να σηκώνει τα χέρια ψηλά από απογοήτευση. Ωστόσο, η διττή ερμηνεία της φράσης λειτούργησε υπέρ του τραγουδιού. Οι ακροατές προσκολλήθηκαν σε αυτήν, προβάλλοντας τις δικές τους ερμηνείες στους στίχους. Μιλούσε για την πίστη; Την προδοσία; Ίσως μέρος της ομορφιάς του να είναι η άρνησή του να προσφέρει εύκολες απαντήσεις. Ακόμα και ο Stipe φάνηκε να απολαμβάνει τις παρερμηνείες. Αν και οι στίχοι του ήταν πιο ξεκάθαροι από τις προηγούμενες δουλειές του, διατηρούσαν αρκετή ασάφεια ώστε να μοιάζουν καθολικοί.
Σε μια εποχή όπου τα μουσικά βίντεο συχνά έμοιαζαν με διαφημίσεις, η οπτική απεικόνιση του “Losing My Religion”, σκηνοθετημένη από τον Tarsem Singh, πρόσθεσε ένα ακόμα επίπεδο μυστηρίου. Εμπνευσμένο από το “A Very Old Man with Enormous Wings” του Gabriel García Márquez, γέμισε με σουρεαλιστικές θρησκευτικές εικόνες. Το βίντεο έγινε σημείο αναφοράς στο MTV και το τραγούδι χαράχτηκε στη μνήμη μιας ολόκληρης γενιάς.
Οι R.E.M. δεν επιδίωξαν ποτέ να επαναλάβουν την επιτυχία του “Losing My Religion”
Η επιτυχία, όμως, είναι ένα παράξενο θηρίο. Πριν το “Losing My Religion”, οι R.E.M. ήταν εκ των ηγετών της ανεξάρτητης σκηνής, διατηρώντας το cult status τους παρά τη συνεργασία με μεγάλη δισκογραφική εταιρεία. Μετά από αυτό, βρέθηκαν ανάμεσα στα μεγαλύτερα συγκροτήματα του κόσμου. Μια θέση που δεν φάνηκαν ποτέ να αποδέχονται απόλυτα άνετα.
Οι αντιδράσεις δεν άργησαν να έρθουν. Oι σκληροπυρηνικοί οπαδοί ενοχλήθηκαν από τη νέα mainstream απήχηση του συγκροτήματος, κατηγορώντας τους για ξεπούλημα. Οι κριτικοί ανέλυαν κάθε επόμενη κίνησή τους, αναρωτώμενοι αν θα μπορούσαν να επαναλάβουν ένα τέτοιο φαινόμενο. Ακόμα και μέσα στο ίδιο το συγκρότημα, η επιτυχία του τραγουδιού λειτούργησε σαν βάρος. «Αν θέλετε να μιλήσουμε για στιγμές που άλλαξαν τη ζωή μας, το “Losing My Religion” είναι ό,τι πιο κοντινό υπάρχει», παραδέχτηκε ο μπασίστας Mike Mills.
Οι R.E.M. δεν επιδίωξαν ποτέ να επαναλάβουν την επιτυχία του “Losing My Religion”. Δεν υπήρχε λόγος. Αντί γι’ αυτό, αγκάλιασαν τις αντιφάσεις τους, δημιουργώντας άλμπουμ που ισορροπούσαν ανάμεσα στο οικείο και το εκρηκτικό. Με τον καιρό, η εμπορική τους κυριαρχία υποχώρησε, αλλά η κληρονομιά τους παρέμεινε αλώβητη. Δεκαετίες μετά, το “Losing My Religion” παραμένει μια σπάνια εξαίρεση. Ένα τραγούδι που ακούγεται βαθιά προσωπικό, αλλά ταυτόχρονα ανήκει σε όλους.
Ίσως η διαχρονικότητά του να οφείλεται στην ικανότητά του να ισορροπεί μέσα στις αντιθέσεις. Φαίνεται οικείο, όμως ταυτόχρονα μεγαλειώδες. Προέκυψε τυχαία, όμως μοιάζει απόλυτα αναπόφευκτο. Ή ίσως, απλά ίσως, γιατί όλοι μας -σε κάποια στιγμή- έχουμε βρεθεί στη γωνία, έχουμε σταθεί στο προσκήνιο, έχουμε ψιθυρίσει εξομολογήσεις στο κενό, ελπίζοντας πως κάποιος, κάπου, ακούει.
Artist: Sober On Tuxedos
Album: Good Intentions
Label: Heaven Music
Release Date: 11/12/2020
Genre: Nu Metal, Metalcore
Artist: R.E.M.