Είναι μερικές ταινίες, που όσα χρόνια θα περάσουν, πάντα θα τις βλέπω με την ίδια ευχαρίστηση που τις είδα και την πρώτη φορά. Προσωπικό μου κριτήριο, που με οδηγεί σε αυτό μου το συναίσθημα, είναι τα μηνύματα που μου αποτυπώνει η κάθε ταινία και μου αφήνει να σκεφτώ. Μία από αυτές τις ταινίες και ίσως μια από τις αγαπημένες μου όλων των εποχών είναι το «Οι 12 Ένορκοι».
Το «Οι 12 Ένορκοι» είναι η πρώτη κινηματογραφική ταινία του Sidney Lumet, που κυκλοφόρησε το 1957. Πρωταγωνιστής της, είναι ο Henry Fonda, ωστόσο αν δείτε την ταινία, θα παρατηρήσετε ότι μικρή σημασία έχει το ποιος έχει την πρωτοκαθεδρία του πρώτου ονόματος. Σε αυτό το πόνημα δεν χρειάζονται ούτε ειδικά εφέ, ούτε over-the-top ερμηνείες για να σου δώσει το μήνυμα του. Αντιθέτως ο Lumet σκηνοθετεί μέσα σε ένα δωμάτιο.
Ένα δωμάτιο, μέσα στο κατά-καλόκαιρο, με χαλασμένους ανεμιστήρες, μικρό και ασφυκτικό, που δείχνει και την σοβαρότητα της κατάστασης που θα βρεθούν οι 12 Ένορκοι που θα μπουν μέσα σε αυτό. Η πλοκή απλή. Ένα παιδί κατηγορείται για τον φόνο του πατέρα του. Οι ένορκοι έχουν αναλάβει να πάρουν την σημαντική απόφαση, όπως λέει με ένα βαριεστημένο ύφος, ο δικαστής, λες και βλέπει να πούμε το καινούργιο «The Crow”, να οδηγήσουν το παιδί ή στην θανατική ποινή ή στην αθώωση. Ένα είναι το σίγουρο.
ΣΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΜΟΦΩΝΙΑ.
Εδώ ερχόμαστε στο κομμάτι του σήμερα. Ο κάθε χαρακτήρας της ταινίας, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, αλλά οι περισσότεροι, δεν καταλαβαίνουν την βαρύτητα της απόφασης τους, με εξαίρεση κάποιους. Ο καθένας θέλει να ξεμπερδεύει, για να πάρουν τον δρόμο τους και να κάνουν τις δουλειές τους. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι το παιδί είναι ένοχο, δίχως η πολιτεία να έχει παρουσιάσει επαρκή στοιχεία για αυτό τον φόνο. Ποιος είναι αυτός που κλωτσαρχινάει την πλοκή; Ο χαρακτήρας του Fonda.
O ίδιος αργότερα, αναφέρει, πως δεν έχει αποφασίσει 100% αν το παιδί είναι ένοχο ή αθώο, απλά αντέδρασε, γιατί οι περισσότεροι, δίχως να ψάξουν, θεωρούν την υπόθεση, τετελεσμένη. Μόνο ένας, λοιπόν, είναι ο σκεπτικός. Δεν μαθαίνουμε ποτέ το όνομα του. Άλλωστε, η ταινία δεν μας αποκαλύπτει ποτέ τα ονόματα των αντρών που συζητούν μεταξύ τους ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Ειδικά όταν πρόκειται για ένα ζήτημα ζωής και θανάτου, αφού αν το παιδί κατηγορηθεί τελικά, θα καταδικαστεί σε θανατική ποινή.
Η άρνηση του Fonda να πάει με το «κύμα» και να συμφωνήσει στην ενοχή, είναι αυτή που θα ξεδιπλώσει και θα μας εισάγει και τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ταινίας. Άνθρωποι που συναντάμε στην καθημερινότητα μας, άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν τι διακυβεύεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην ταινία, στην διαδικασία της πρώτης γραπτής ψηφοφορίας, βλέπουμε ότι οι ένορκοι κοιτάνε τι θα ψηφίσει ο διπλανός τους, μόνο και μόνο, για να πάνε με το κύμα ή γιατί δεν έχουν κάτσει να προσέξουν καν τι λεγόταν στο δικαστήριο.
Η ταινία του Lumet δείχνει ότι η δικαιοσύνη πολλές φορές δεν δίνεται αμερόληπτα και αντικειμενικά.
Και σε αυτή τη περίπτωση, έγκειται και το μεγάλο αρνητικό, που παρατηρούμε και σήμερα, στα κοινά. Ο καθένας μπορεί να έχει το δικαίωμα να έχει την δική του άποψη, αλλά οι απόψεις, χειραγωγούνται από διάφορα μέσα και διαμορφώνονται τις περισσότερες φορές όχι από την προσωπική κρίση, αλλά από την επεξεργασμένη τροφή που δίνεται στους ανθρώπους.
Η ταινία του Lumet δείχνει ότι η δικαιοσύνη πολλές φορές δεν δίνεται αμερόληπτα και αντικειμενικά. Οι χαρακτήρες της ταινίας, δεν πάνε εκεί να απονείμουν δικαιοσύνη, αλλά να βγάλουν μια υποχρέωση και μόνο ο Fonda, είναι ο σκεπτικιστής, ο οποίος θα ανάψει την πρώτη σπίθα για να υπάρξει ουσιαστικός διάλογος και ουσιαστική δημοκρατική συζήτηση.
Ένα must-watch για κάθε ταινιόφιλο που σέβεται τον εαυτό του και μια διαχρονική μελέτη της ανθρώπινης κοινωνίας.
Η αλήθεια που μας δείχνει το «οι 12 Ένορκοι» δεν στηρίζεται στην αντικειμενικότητα, αλλά αντιθέτως στηρίζεται σε ψυχολογικές διεργασίες και συναισθήματα που διακατέχουν οι χαρακτήρες μέσα τους, πράγμα που ισχύει και στην πραγματική ζωή. Η αλήθεια για τον καθένα μας, είναι διαφορετική και για να την παρουσιάσεις σωστά, αμερόληπτα και αδέκαστα, πρέπει να την κατασκευάσεις από το μηδέν.
Στην αίθουσα που θα κριθεί το μέλλον ενός παιδιού, παρουσιάζονται πολλοί τύποι ανθρώπων. Από τον πιο αφελή, που έρχεται απλά για να βγάλει μια υποχρέωση και δεν θέλει να ψαχτεί βαθύτερα για την αλήθεια, στον «πρακτικό», ο οποίος όντως πιστεύει ότι το παιδί είναι ένοχο, γιατί έχει κατασκευάσει την δική του αλήθεια, με βάση τα τεκμήρια που παρουσιάστηκαν, μέχρι και τον ρατσιστή που θέλει να το παίξει διαλλακτικός.
Βλέποντας το οι «12 Ένορκοι», μπορεί να καταλάβει κανείς ότι δικαιοσύνη σε μια κοινωνία μπορεί να απονεμηθεί σωστά, αρκεί πάντα να υπάρχει ο ένας, ο σκεπτικιστής, ο οποίος μπορεί να έχει το θάρρος να εκφέρει την άποψη του, χωρίς να σκεφτεί το πως θα τον κοιτάξει ο άλλος ή πως θα τον κρίνει για τις επιλογές του.
Οι 12 Ένορκοι δείχνουν το πως η κοινωνία μας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τους παράγοντες έξω από την δημοκρατία και την αντικειμενικότητα για να αντιδράσει σε ότι και αν προκύψει και στην προκειμένη περίπτωση, σε ένα ζήτημα ζωής και θανάτου. Ένα must-watch για κάθε ταινιόφιλο που σέβεται τον εαυτό του και μια διαχρονική μελέτη της ανθρώπινης κοινωνίας.