Η προφορική ποίηση έχει ανακάμψει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Καταπιάνεται με κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, για τον έρωτα, για το αύριο. Για πράγματα δηλαδή που απασχολούν την γενιά μας. Από τους πρωτοπόρους στη χώρα υπήρξαν οι Στέρεο Νόβα, η Λένα Πλάτωνος και φυσικά η Κατερίνα Γώγου. Κυριότερος ωστόσο ο Μάνος Χατζιδάκις. Κατάφεραν να χτίσουν θεμέλια πάνω στη σύγχρονη μορφή ποίησης, με τη νεότερη γενιά να την εξελίσσει. Φτάνοντας στο σήμερα, βλέπουμε πως έχουν δημιουργηθεί σκηνές, κυρίως στην πρωτεύουσα και σιγά σιγά αναδύονται και στην υπόλοιπη χώρα.
Μιλώντας για ποιητικές σκηνές. Λίγο μετά τις 12 το μεσημέρι, ο ήλιος ήταν αρκετά ζεστός και εγώ μαζί με τους Ζε Μήτσο, Γιασεμάκι και Valiant Aloof, τα τρία ιδρυτικά μέλη της κολεκτίβας “Ταράτσα Ποίηση“, βρισκόμαστε στην Ταράτσα του Ρομάντσο. Εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα. Από μία άδεια ταράτσα με μια μπασκέτα, σε μια σκηνή γεμάτη φωνές. Με ποιητές που αγκαλιάστηκαν και αγκάλιασαν τον κόσμο, δίνοντας ένα safe space για τα άτομα που θέλουν να πιάσουν ουρανό με τα ποιήματά τους. Με αφορμή λοιπόν τον έναν χρόνο που κλείνει ο θεσμός και το επετειακό τους live, μας μίλησαν για όλα όσα αφορούν τον θεσμό και γενικότερα το spoken word.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την Ταράτσα Ποίηση;
Valiant Aloof: Το εγχείρημα του Ταράτσα Ποίηση ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος και μία σκηνή που θα έπαιρνε μαζί όλα τα άτομα που ασχολούνται με την γραπτή ποίηση, το slam και εν γένει το spoken word. Έβαλε ο καθένας το λιθαράκι του και με το χέρι στο τιμόνι, κάτι μάλλον γίνεται καλά και έχουμε φτάσει στον έναν χρόνο με διαρκή εξέλιξη των πραγμάτων και των καταστάσεων.
Ζε Μήτσος: Στην ουσία ξεκίνησε από την ανάγκη μας να ακουστούν τα κείμενά μας, να μεγαλώσει η σκηνή καθώς, όπως φάνηκε, υπήρχε και υπάρχει πολύς κόσμος που γράφει. Η ιδέα για το στήσιμο της Ταράτσας και το πώς πήρε το ύφος του line up, σε συνδυασμό με το open mic ήταν ιδέα του Παναγιώτη Βασιλείου (Π.Ι.Ε.Β.) και με τη βοήθειά του (αυτός τα έκανε κι εγώ τα μάθαινα) υπήρξαν 2 live. Από κει και πέρα, το πήρα πάνω μου και με την βοήθεια των παιδιών αντέξαμε και συμπληρώσαμε τον χρόνο. Το γεγονός ότι οργανώνω την Ταράτσα, δεν σημαίνει πως είναι solo δουλειά. Είναι ένα project που απαιτεί ομαδική συνεργασία και δεν θα υπήρχε αν ήμουν μόνος.
Για παράδειγμα, το Γιασεμάκι είναι δίπλα μου όλον τον χρόνο και τρέχει τόσο για τις αφίσες και τα γραφιστικά, όσο και για ψυχολογική υποστήριξη. Με βοηθάει να σκέφτομαι πιο καθαρά για την σωστή λειτουργία του πράγματος και είναι πάντα εκεί. Ο Valiant δεν έχει χάσει ούτε ένα live και είναι πάντα παρατηρητικός για να προσθέσει το οτιδήποτε χρειαστεί. Η ιδέα για την Ταράτσα Ποίηση είναι να υπάρχει ένας χώρος που θα μπορεί να γνωρίσει ο κόσμος νέους ποιητές που δραστηριοποιούνται στον χώρο της προφορικής ποίησης και να βρει ανοιχτά μικρόφωνα για να εκθέσει τη δουλειά του. Και από την ρομαντική πλευρά που πάντα υπάρχει, είναι ένας χώρος που μπορούμε να επικοινωνήσουμε τις ανησυχίες μας μέσα από την ποίηση. Να ταυτιστούμε, να νιώσουμε πως δεν είμαστε μόνοι μας, όποιες κι αν είναι οι δυσκολίες. Γιατί όταν μοιράζεσαι, ξαλαφρώνεις, δυναμώνεις και αντέχεις περισσότερο.
Γιασεμάκι: Ξεκίνησε εντελώς DIY, αυτό λέμε πάντα. Στην αρχή κι εγώ προσωπικά, δεν ξέραμε τι πάμε να κάνουμε. Αν ήξερα ότι θα πάρει τόσο μεγάλη έκταση, δεν θα έφτιαχνα τόσο χάλια αφίσες στην αρχή (γέλια). Προσωπικά δεν είχα καθόλου ιδέα για την έκταση του πράγματος, δεν ήξερα πόσο σπίτι μου θα το νιώθω. Το πώς ξεκίνησε τώρα. Ουσιαστικά ο Ζε μου το πρότεινε και πηγαίναμε στα τυφλά στην αρχή, έτσι ένιωθα. Αλλά έχει αποκτήσει τόσο μεγάλη ταυτότητα και είναι τόσο μοναδικό αυτό που συμβαίνει, που ήταν σαν να γεννήθηκε από την αρχή για να γίνει αυτό. Σαν να ήταν γραφτό. Ένα χρόνο τώρα πιστεύω ότι είναι πολύ καλό δείγμα ότι έχει αντιπροσωπευτικό δείγμα. Ο κόσμος πια ξέρει τι είναι η Ταράτσα Ποίηση.
Η ποίηση είναι συνδεδεμένη με κάτι δήθεν, παλιό και αλλοπαρμένο στο μυαλό των πολλών. Πώς μπορεί αυτό το στερεότυπο να αλλάξει;
Valiant Aloof: Δρώντας συλλογικά, μαθαίνοντας από τα λάθη των προηγούμενων, αναλαμβάνουμε να δημιουργήσουμε μια νέα σκηνή που επαναφέρει στο φως της γενιάς μας μια «νεκρή» τέχνη και να δημιουργήσει τόσο την ασφάλεια στα άτομα που ασχολούνται καλλιτεχνικά με τον χώρο, όπως επίσης να γίνεται προσιτό, κατανοητό και εύπεπτο για το κοινό. Όταν λέω «νεκρή» τέχνη αναφέρομαι στο γεγονός πως παραμένει στα πλαίσια του βιβλίου. Άνθρωποι που ασχολούνται με τη λογοτεχνία και με άλλες τέχνες, ίσως το προσεγγίζουν έτσι. Εμείς πάμε να το φέρουμε στη δική μας γενιά και με τον δικό μας τρόπο.
Ζε Mήτσος: Κάνοντας την τέχνη μας όμορφα και με αυθεντικότητα, χωρίς να φωνάζουμε, γιατί δεν έχουμε κάτι να αποδείξουμε. Το κάνουμε όπως εμείς νιώθουμε στο σήμερα, όπως ανέφερε και το Γιασεμάκι. Αφήνουμε την τέχνη να μιλήσει από μόνη της και όποιο θέλει να ακούσει, θα ακούσει. Θα ξεφύγει από τις ταμπέλες και τα στερεότυπα που συνοδεύουν το καθετί. Μιλάμε για κατάθεση ψυχής και όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον, οπότε το δήθεν και το αλλοπαρμένο σίγουρα δεν έχουν θέση σ’ αυτό. Όπως και παλιότερα, όποιος έγραφε ποίηση πίστευε σε μία καλύτερη κοινωνία.
Μπορεί σήμερα να μας φαίνεται «παλαιωμένο» αυτό, αλλά τότε ήταν αυτό που ήταν. Κι εμάς σε μερικά χρόνια (20-30 κλπ), όποιο αντέξει να κάνει ποίηση τόσα χρόνια, θα το διαβάζουν και θα σκέφτονται «τα είχαμε κρυμμένα κάτω από το χαλί» και θα γράψει κάπως αλλιώς. Θα εξελιχθεί το πράγμα. Το «δήθεν και αλλοπαρμένο» δεν τα καταλαβαίνω, εκτός από περιπτώσεις που σίγουρα υπάρχουν και φαίνεται και στην πράξη αυτό. Το αντιλαμβάνεσαι όταν το ακούς και το βλέπεις. Όσον αφορά στην «παλιά τέχνη», εμένα μ’ αρέσει που κάνουμε μια παλιά τέχνη. Δεν την αναιρώ, αντιθέτως μ’ αρέσει να σέβομαι τις ρίζες του κάθε πράγματος που κάνουμε.
Μαθαίνουμε πράγματα από αυτό και το εξελίσσουμε. Και αντίστοιχα, κάθε γενιά θα το εξελίξει και ίσως να κάνει μία επανάσταση μέσα από αυτό. Να δείξει πως υπάρχει και νέος τρόπος, προκειμένου ο κόσμος να πορωθεί και να καταλάβει τι κάνουμε. Δεν γίνεται να εισχωρήσει στα κεφάλια όλων, αλλά κάποια στιγμή θα γίνει κι αυτό. Βήμα – βήμα. Κι εμείς είμαστε ένα γρανάζι μέσα σ’ αυτό, πολύ σημαντικό κιόλας.
Γιασεμάκι: Η ποίηση δεν είναι για να ‘ναι καταχωνιασμένη σε σκονισμένα βιβλία. Η ποίηση στην μορφή που την κάνουμε εμείς, που είναι το βίωμά μας, βασίζεται στο «εδώ και τώρα». Δεν είναι στο «1000 χρόνια πριν», ούτε στα λογοτεχνικά συγγράμματα του σχολείου και ούτε στα καταχωνιασμένα τετράδια που κάποιος γράφει και ντρέπεται να το πει. Δεν είναι αυτό πια, για μένα τουλάχιστον και δεν θα έπρεπε να είναι. Εμείς μιλάμε για εμάς, για την γενιά μας, για το τι συμβαίνει στην κοινωνία μας. Ουσιαστικά δεν εκπροσωπούμε κανέναν παρά μόνο εμάς. Η ποίηση ήταν πάντα εδώ. Ήταν στο παρελθόν, είναι στο παρόν και θα είναι και στο μέλλον. Εμείς το μόνο που κάνουμε είναι να την πλησιάζουμε λίγο. Όπως έκαναν πολλοί πριν από εμάς και όπως σίγουρα θα κάνουν και μετά από εμάς.
Τι να περιμένει κάποιος που δεν έχει επαφή με τον χώρο σε ένα live της ταράτσας;
Valiant Aloof: Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια πρώτη επαφή με αυτό που θα έλεγε κανείς «σύγχρονη ποίηση». Είναι η επιτομή της απομυθοποίησης του κατεστημένου όρου της ποίησης, όπως την αντιλαμβάνεται ένας μέσος ακροατής. Εμπεριέχει ένα πάντρεμα της γραπτής ποίησης, εφόσον το άτομο που γράφει, απαγγέλει το ίδιο τα κείμενα του. Tης μουσικής, εφόσον μιλάμε κυρίως για spoken word που η ποίηση με τη μουσική λειτουργούν συνδυαστικά. Kαι της θεατρικότητας του slam, εφόσον υπάρχει άμεση και άρρηκτη σύνδεση του συναισθήματος με το οποίο έχει γραφτεί ένα κείμενο, με τον τρόπο που εκτελείται επί σκηνής. Είναι μια μοναδική εμπειρία που αν δεν την ζήσεις, είναι αδύνατο να την αντιληφθείς.
Ζε Μήτσος: Τη σειρά του για το open mic (γέλια). Όποιο έρθει για πρώτη φορά στην Ταράτσα Ποίηση, θα αντικρίσει αρκετό κόσμο, το οποίο δηλώνει πως κόσμος θέλει να μάθει τι είναι αυτό που κάνουμε. Θα δει ανθρώπους που ανεβαίνουν στην σκηνή, μοιράζονται μέσω των κειμένων τους πράγματα και ανησυχίες και που δύσκολα θα τα έβλεπε/έκανε σε άλλον χώρο. Ο καθένας μέσω της τέχνης του, θα πει τα προβλήματά του είτε στην προσωπική του ζωή, είτε κοινωνικά ζητήματα και βρίσκει ανθρώπους που να το κάνουν αυτό μπροστά σε έναν σωρό κόσμο που σίγουρα δεν τους γνωρίζει όλους και παρόλα αυτά να νιώθουν ασφάλεια να το κάνουν. Στο τέλος, πάντα φεύγουν ελαφρύτεροι και αυτοί που ακούνε αλλά και εκείνοι που μοιράζονται. Επίσης, θα βρει έναν πολύ καλά ετοιμασμένο χώρο, χωρίς να ξέρει τι δουλειά έχει πέσει από πίσω, γιατί όπως είπε το Γιασεμάκι, είναι DIY φάση. Και είμαστε όλα περήφανα γι’ αυτό.
Γιασεμάκι: Να περιμένει κάποιον από εμάς να τον πιέσει για να ανέβει και να γράψει το όνομά του στο open mic. Ή την κλασική στρατηγική να του γράψουμε εμείς το όνομα στη λίστα για το open mic. Είμαστε δημοκράτες γενικά εμείς (γέλια). Πέραν της πλάκας, θεωρώ πως είμαστε μια οικογένεια κι όλο αυτό είναι ένα πάρτυ, γι’ αυτόν που θα το αντικρίσει πρώτη φορά. Η ποίηση είναι ένα μοναχικό άθλημα γενικά, αλλά στην Ταράτσα παύει να υπάρχει αυτή η μοναχικότητα. Γίνεται συλλογικό, γιατί δεν θα μπορούσα να βγάλω ό,τι νιώθω αν δεν έβλεπα από κάτω τα πλάσματα που μας στηρίζουν και μας εμπιστεύονται.
Πώς έχετε δει να εξελίσσεται η προφορική ποίηση από τότε που ξεκινήσατε μέχρι σήμερα;
Valiant Aloof: Παίζει σημαντικό ρόλο η τριβή, η συναναστροφή και η συλλογική εξέλιξη. Όταν έρχονται στον ίδιο χώρο άτομα του ίδιου δημιουργικού χώρου και το κοινό έδαφος είναι η τέχνη της ποίησης, τότε θεμιτά και αναπόφευκτα θα εξελιχθεί. Ο πήχης θα ανέβει και θα ακούμε ολοένα και καλύτερες δουλειές να βγαίνουν προς τα έξω. Σαν άτομο που γράφει ήδη πολλά χρόνια πριν, ξεκίνησα μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον που ούτε υπήρχε κάποιος της ηλικίας μου να το κατανοεί αυτό και ούτε οι καθηγητές έδιναν κάποιο έναυσμα, πέραν κάποιων φιλολόγων. Και σ’ αυτήν την περίπτωση ακόμα, δεν σου πρότειναν να δεις πράγματα πέραν των κείμενων στο σχολείο ή θα σου έδειχναν διαγωνισμούς «αμφίβολης ποιότητας». Από κει λοιπόν που γράφεις ένα κείμενο, για να πάρεις μια ανάσα από την καθημερινότητα, ξαφνικά δημιουργείται ένας χώρος που αυτό το κάνει πια καθημερινότητα.
Ζε Μήτσος: Όταν το 2018 πρωτοξεκίνησα το spoken word μέσω του Poetry Slam GR, βρισκόμουν σε ένα στάσιμο σημείο στη ζωή μου. Αν έλεγα κάτι στον εαυτό μου τότε, θα ήταν πως έχει αρκετό ζουμί η υπόθεση και σίγουρα αν βάλω την ενέργεια που έχω, θα πάρει πολλή καλή έκταση. Απ’ όταν ξεκίνησε η Ταράτσα, η προφορική ποίηση έχει ανέβει πάρα πολύ. Από το ’18, δεν υπήρχαν πολλοί που καταπιάστηκαν με αυτό στις αρχές της πενταετίας αυτής. Πέραν του Poetry Slam GR, έχουμε και τους The Bad Poetry Social Club και αργότερα, μέσω του Pride το 2020 το Γιασεμάκι. Ένιωθα πως ήταν κάτι όμορφο, χωρίς όμως να γίνεται αλλού κάτι αντίστοιχο.
Ενδεχομένως να υπήρχαν πράγματα τα οποία όντως εγώ να μην ήξερα. Στην πορεία, είδα ότι θέλει να μάθει παραπάνω κόσμος γι’ αυτό. Οπότε την ποίηση την είδα να μεγαλώνει και να παίρνει ένα boost δυνατό, να ψηλώνει γρήγορα. Το θεμιτό κι αυτό που ελπίζουμε είναι να μην είναι μια φούσκα που θα είναι της μόδας για 2 χρόνια και μετά θα φεύγει, αλλά να το κρατήσουμε αυθεντικό και ωραίο και να αρέσει στον κόσμο. Είναι μια σχέση δούναι και λαβείν. Να σέβεσαι τον ακροατή είτε μέσω της performance, είτε μέσω των ηχογραφημάτων που του προσφέρεις. Κι αντίστοιχα και εκείνος να πλησιάσει με σεβασμό και αγάπη αυτό το εγχείρημα. Επίσης, έχουμε δει να γίνονται live, όπως των Bad Poetry στο Gazarte , της Στίλβης στο Ρομάντσο , αλλά και εκτός του κέντρου της Αθήνας, όπως στο βιβλιοκαφέ Ιδιώνυμο, στον Κορυδαλλό.
Γιασεμάκι: Θεωρώ πως έχουμε εξελιχθεί και προσωπικά, πέραν του ότι έχουν μπει νέα άτομα. Εμείς προσωπικά πόσες δουλειές έχουμε βγάλει από πέρσι τέτοια μέρα και βιωματικά πώς έχουμε εξελιχθεί. Δηλαδή, όταν περνάει ο καιρός ζούμε τη ζωή μας, δεν σταματάμε. Σαφώς και αλλάζουν κάποια πράγματα. Αν γυρνούσαμε πίσω και μας έλεγα κάτι, αυτό θα ήταν. Ότι θα ανέβουμε, ότι έχει κι άλλο. Σχετικά με την προφορική ποίηση γενικότερα, όταν ξεκίνησα δεν ήξερα τι ακριβώς κάνω.
Δεν ήξερα πώς λέγεται, δεν ήξερα κάποιον που να το κάνει. Όταν άρχισα να μπαίνω σ’ αυτήν την φάση, σ’ αυτόν τον μικρό κοινωνικό κύκλο, σκεφτόμουν «Κοίτα να δεις. Υπάρχουν άλλοι άνθρωποι σαν εμένα, που το αγαπάνε πάρα πολύ αυτό». Η στιγμή που γράφεις ένα κείμενο, η στιγμή που ανεβαίνεις, η στιγμή που θα μπεις στο στούντιο. Όλες οι στιγμές μετράνε για τη δουλειά και το μεράκι που έχεις ρίξει, για να βγει αυτό που αγαπάς και είναι το παιδί σου. Είναι κάτι που το κάνουν όλο και περισσότεροι και ούτε το ήξερα, αλλά ούτε και το περίμενα. Αυτήν την αλλαγή είδα εγώ μέσα στα χρόνια.
Αλήθεια, ποιες θα λέγατε πως είναι οι επιρροές σας ως ποιητές;
Valiant Aloof: Γενικά πρώτη μου ανάγνωση με ποίηση που με ώθησε και στο να γράψω ήταν ο Κ.Π. Καβάφης. Από κει και πέρα έχω διαβάσει τόσο λογοτεχνία, όσο και ποίηση, οπότε θεωρώ οι επιρροές μου έχουν αλλάξει (ή τουλάχιστον εμπλουτιστεί). Αναπόσπαστο κομμάτι επιρροής αποτελεί και η μουσική που ακούω. Στιχουργικά μπάντες της μέταλ όπως οι Lamb Of God, οι Rage Against The Machine, οι Parkway Drive, οι In Flames, οι Iced Earth με έχουν επηρεάσει έντονα. Οι στίχοι του Γεράσιμου Ευαγγελάτου εξίσου. Όταν μιλάμε όμως για ελληνικό στίχο και spoken word, νομίζω η ελληνική ραπ σκηνή είναι το πιο άμεσο ερέθισμα.
Συγκεκριμένα, δίσκοι όπως το Κενό των Jolly Roger, το Μηχανές των Στίχοιμα, το 2ΧΧΧ του Λεξ, το Οδός Ενδορφινών του sponty, το Κύκλος 99 από Σκιάχτρο, το Για Μια Θέση Στον Ήλιο του Ραμμένου Άσσου καθώς και οι spoken word κυκλοφορίες των Bad Poetry, της Στίλβη και του Γιασεμακίου ήταν καθημερινά στα ακουστικά μου ανά περιόδους. Συνεπώς θεωρώ πως έχω αντλήσει επιρροές από όλα αυτά, άλλες φορές πιο συνειδητά και άλλες όχι τόσο. Σε θέματα διεθνούς spoken word μου αρέσει αρκετά η δουλειά της Kate Τempest, το Statue από Luk Ho Hai My, το A Ηuman Child της Lesia Nenkai είναι μερικά πολύ αξιόλογο παραδείγματα για το από που αντλώ έμπνευση. Γενικά θεωρώ ό,τι περνάει από μπροστά μας σαν τέχνη είναι ένα καλό ερέθισμα και είναι καλό να είμαστε πάντα ανοιχτά προς νέα ερεθίσματα.
Ζε Μήτσος: Από μουσικές επιρροές, σίγουρα μεγάλο ρόλο για μένα έχει παίξει ο Ταφ Λάθος, ο Γιάννης Αγγελάκας και οι Στέρεο Νόβα. Η προσέγγισή τους στα κοινωνικά θέματα είναι αυτό που χρειάζομαι για να θυμάμαι για ποιον λόγο παλεύω, θέλω και πιστεύω στις αλλαγές προς το καλύτερο και αυτό θέλω να επικοινωνώ και εγώ. Από συγγραφείς, θα πω τον Λένο Χρηστίδη και τον αγαπημένο Χρόνη Μίσσιο.
Γιασεμάκι: Νομίζω πως αν κοιτάξω πίσω στα χρονοντούλαπα των επιρροών μου δεν μπορώ να βρω τίποτα πιο ειλικρινές από την ραπ και την Κατερίνα Γώγου. Αυτό το δίπολο αποτελεί την βασική πηγή έμπνευσης από όταν ξεκίνησα να γράφω. Ο Βloody Hawk είναι ένας σταθμός στην ζωή μου, όσον αφορά στη ραπ και το τραγούδι «Πείσμα» είναι το soundtrack της ζωής μου.
Μπορούν άτομα του κοινού που δεν έχουν διαβάσει ανοιχτά κείμενά τους να συμμετέχουν στην Ταράτσα;
Valiant Aloof: Κάθε αρχή είναι και δύσκολη. Εμείς είμαστε εκεί να αγκαλιάσουμε κάθε άτομο που γράφει και να δώσουμε την δυνατότητα να μοιραστεί τουλάχιστον ένα κείμενο της επιλογής του με το κοινό. Κατά διαστήματα είδαμε άτομα που διάβασαν για μια μόνο φορά και άτομα τα οποία τους δόθηκε το ερέθισμα και το έκαναν καθημερινότητα. Σίγουρα πάντως λειτουργεί λυτρωτικά και στις δυο περιπτώσεις.
Ζε Μήτσος / Γιασεμάκι: Φυσικά, μέσω του open mic, αμέσως μετά το κύριο line up. To καθένα διαβάζει μέχρι 4’ ένα κείμενό του. Πολλές φορές άτομα που διαβάζουν πρώτη φορά, μπορεί να ανεβαίνουν τον επόμενο μήνα. Ή φωνάζουν φίλους τους και ανεβαίνουν κι εκείνοι. Είναι δύσκολο, γιατί πολλοί ντρέπονται αλλά πάντα λειτουργεί σαν κάθαρση.
Τα ποιήματά σας αντανακλούν βαθείς κοινωνικούς προβληματισμούς. Υπάρχει φιλανθρωπικός χαρακτήρας στην Ταράτσα Ποίηση;
Valiant Aloof: Θα έλεγα πως υπάρχει ένας φιλότεχνος χαρακτήρας. Οι Τέχνες είναι Πολιτισμός, ο Πολιτισμός είναι ανθρωποκεντρικός, συνεπώς είναι φυσικό και επόμενο να υπάρχει φιλανθρωπικός τόνος μέσα σε όλο αυτό. Τόσο στο ότι θίγουμε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όσο και στο γεγονός πως αρκετά live μας είχαν στόχο τη συλλογή τροφίμων και χρημάτων για κοινωνικές κουζίνες και φιλανθρωπικούς οργανισμούς.
Ζε Μήτσος: Όπως έχουμε πει πολλάκις, όταν διαβάζουμε τα κείμενά μας, μοιραζόμαστε τα προβλήματά μας και συνειδητοποιούμε πως όσο μόνοι νομίζαμε πως ήμασταν, άλλο τόσο δεν ήμασταν στην πραγματικότητα. Συνηθίζουμε να κλεινόμαστε στο καβούκι μας και να περνάμε μόνοι τα ζόρια, Όμως μέσα από αυτήν την «εκκλησία», που μαζευόμαστε και μοιραζόμαστε πράγματα, καταλαβαίνουμε ότι μαζί μπορούμε να κάνουμε πράγματα και να κάνουμε σοβαρή αντίσταση στα προβλήματά μας. Επειδή λοιπόν πρόκειται περί ενσυναίσθησης, δεν θεωρώ πως ταιριάζει τόσο η λέξη «φιλανθρωπία», όσο η λέξη «αλληλεγγύη».
Ποτέ δεν θεωρώ πως δίνω βοήθεια με τον τρόπο που η φιλανθρωπία το ορίζει. Δίνω κάτι που ξέρω πως θα το πάρω πίσω, απλά σε άλλη μορφή. Ένας από τους λόγους που υπάρχει η Ταράτσα είναι και αυτός. Η Ταράτσα περιβάλλεται από ανθρώπους ευαίσθητους, που δεν αδιαφορούν για τον διπλανό τους. Έτσι δίνεται και η ευκαιρία να δείξουμε και μια άλλη οπτική στο πώς μπορούμε να συμμετέχουμε σε πράγματα. Έχουμε βοηθήσει την Αυτοδιαχειριζόμενη Κουζίνα Πειραιά, την Κοινωνική Κουζίνα «Mano Aperta», τους σεισμόπληκτους σε Συρία και Τουρκία και την ομάδα «Ο Ήρωας και ο Δράκος». Έπεται συνέχεια.
Γιασεμάκι: Είμαστε μία μικρή κοινωνία, άρα πάμε με τους κανόνες της κοινωνίας. Είναι λογικό λοιπόν να μιλάμε για την κοινωνία, είναι εξίσου λογικό να είμαστε φιλάνθρωποι και εννοείται να είμαστε Άνθρωποι. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον διπλανό μας, διότι έχουμε υπάρξει ο διπλανός μας. Κι εμείς έχουμε ζήσει πώς είναι να χρειάζεται βοήθεια ο διπλανός μας και την έχουμε λάβει. Όταν μας το πρότεινε ο Ζε, δεν ξένισε σε κανέναν. Ήταν απλά φυσική συλλογιστική.
Υπάρχουν πρωτοβουλίες αντίστοιχες και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας; Κι αν όχι, θα μπορούσε να διευρυνθεί η Ταράτσα Ποίηση και εκτός Αθηνών, προκειμένου να αναπτυχθεί η κοινότητα;
Valiant Aloof: Υπάρχουν προσπάθειες να δημιουργηθούν αντίστοιχα φεστιβάλ και εκτός Αθηνών, όχι όσες θα θέλαμε. Ο κόσμος (ειδικά στην επαρχία) δεν είναι έτοιμος να κατανοήσει τι είναι το spoken word και αυτό σίγουρα δημιουργεί δυσκολίες. Η Αθήνα σαφώς και ευνοεί σε πολλά σημεία και θα θέλαμε να το δούμε να περιοδεύσει και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και να πάει το ρεύμα κι εκεί. Όλα στον καιρό τους, είναι ωστόσο ακόμα νωρίς.
Ζε Μήτσος: Το radar μου στην Αθήνα έχει πιάσει πως υπάρχουν πολλές σκηνές, με επικρατέστερα παραδείγματα το Poetry Slam GR, που το διοργανώνουν ο Μάκης Μούλος και η Μαρία Μπάκα, από το 2018, όπως επίσης και oι The Bad Poetry Social Club. Ωστόσο, υπάρχουν προσπάθειες και σε άλλες πόλεις, όπως στην Πάτρα που διοργάνωσε το Γιασεμάκι με την Νατάσα Θεοδωρακοπούλου. Επίσης και στην Κρήτη διοργανώθηκε event όπου όχι μόνο στήριξαν, αλλά ήρθαν και από άλλες πόλεις της Κρήτης, μόνο για να μας ακούσουν αλλά και να διαβάσουν τα κείμενά τους. Και τέλος στα βόρεια σε Θεσσαλονίκη και Κομοτηνή, με άτομα, όπως η ένα54, η Αγγελική Τσαγκουρίδου, η Αρετή και η ictusavem.
Γιασεμάκι: Ζώντας στην επαρχία τα τελευταία 6,5 χρόνια. Και ναι, η Αθήνα είναι το κέντρο του κόσμου μου και θεωρώ πως η επαρχία είναι μια δικαιολογία και θα είναι πάντα μια δικαιολογία. Αλλάζεις πόλη άρα αλλάζουν τα πράγματα. Δεν πάει έτσι. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο. Αυτό που μας έχει δέσει στην Ταράτσα είναι η συνέπεια. Για να υπάρξει αυτή η συνέπεια και η συνέχεια για τη δημιουργία φεστιβάλ αντίστοιχου βεληνεκούς, πρέπει να υφίσταται και η εμπιστοσύνη. Πρέπει να σε εμπιστευτεί το μέρος που θα πλησιάσεις, δεν πας μόνος. Μακάρι να αλλάξουν τα πράγματα κάποια στιγμή. Ζώντας όμως στην επαρχία και ό,τι έχω προσπαθήσει να κάνω εκεί, έχω δυσκολευτεί κάπως. Αν νιώσεις μία φορά μόνος στην Αθήνα, στην επαρχία νιώθεις 100, γιατί δεν καταλαβαίνουν τι θέλουμε να κάνουμε.
Ποια άλλα παρεμφερή ποιητικά εγχειρήματα θα προτείνατε;
Valiant Aloof: Δεν θέλω να προτείνω εγχειρήματα. Θεωρώ όποιο άτομο ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με την ποίηση, καλό θα ήταν να ενημερωθεί για το τι υπάρχει ήδη στο μέρος που μένει και αν θεωρεί πως κάτι λείπει, τότε να το δημιουργήσει. Υπάρχουν ταλέντα, υπάρχει η όρεξη και το μόνο που μένει είναι προσθέσουμε το κομμάτι της ατομικής προσπάθειας. Στην Αθήνα πλέον υπάρχουν αρκετά δρώμενα σχετικά με την ποίηση, παράδειγμα το Spoken Mic, στην Κυψέλη. Το ίδιο έχει ξεκινήσει και στην Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Καλό είναι να επισκεπτόμαστε τους χώρους, να γνωρίζουμε τα άτομα που διοργανώνουν και συμμετέχουν σε τέτοια events και να δούμε ποιο ή ποια από αυτά μας λειτουργούν καλύτερα, σε ποια «κουμπώνουμε» καλύτερα και ποια μας βοηθάνε και τα βοηθάμε να εξελιχθούν και να επιλέγουμε αναλόγως. Κάθε εγχείρημα λειτουργεί διαφορετικά για κάθε άτομο.
Ζε Μήτσος: Πέραν των Poetry Slam και Bad Poetry που αναφέραμε, υπήρχαν παλιότερα τα open mics που έκαναν ο Παναγιώτης Βασιλείου και η Αλεξάνδρα Επίθετη (ιδρυτικά μέλη των Bad Poetry). To «Κενό Δίκτυο» που έχουν διεξάγει live προφορικής ποίησης στο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο «Εμπρός», η «Μπαταρία» που έδρευε στο Communitism. Υπάρχουν live που διοργανώνει ο ± (συν-πλην), μέλος της ομάδας «Γενιά Ονείρων». Επίσης οι ποιητές Ανδριάνα Μπιρμπίλη, Θεοχάρης Παπαδόπουλος και Χρήστος Δημούλας διοργανώνουν βραδιές ποίησης.
Γιασεμάκι: Οι παραστάσεις και οι δουλειές από το The Bad Poetry Social Club, το διαγωνιστικό Poetry Slam GR, από Μαρία Mπάκα και Μάκη Mούλο. Τώρα εγώ προσωπικά αν προτείνω κάτι πέρα από αυτά, είναι το περιοδικό της Πένυς Καραγεωργίου “Peekhole Magazine”. Πριν μερικές μέρες μάλιστα έκανε release το πρώτο τεύχος και είχα την τιμή να ντύσω γραφιστικά την εκδήλωση του release party. Έχει ωραία πραγματέλια. Ποίηση, artworks πολλή δουλειά και μεράκι.
Η Ταράτσα Ποίηση έκλεισε έναν χρόνο αυτόν τον μήνα. Μετά από έναν χρόνο, τι σημαίνει η ταράτσα για εσάς;
Valiant Aloof: Μία ευκαιρία να ακούσεις κάτι καινούργιο και αυτό αποδεικνύεται σε κάθε live που ακούμε ολοένα και περισσότερα άτομα. Υπάρχει τόση ποικιλία πλέον, που είναι απίθανο να μην σου κεντρίσει κάτι το ενδιαφέρον. Τα δημιουργικά άτομα έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν τα ποιήματά τους, να έρθουν σε επαφή με το αντικείμενο και να εξελιχθούν μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Ζε Μήτσος: Όταν βιώνεις κάτι στον χρόνο του, δεν το συνειδητοποιείς. Γίνεται βήμα βήμα. Όπως όταν είσαι μικρό παιδί και δεν αντιλαμβάνεσαι πώς μέσα σ’ έναν χρόνο ψήλωσες 20 πόντους, έτσι γίνεται κι εδώ. Αυτό που παίρνω έναν χρόνο μετά είναι πως είμαι περήφανος για αυτό το παιδί, όσο κι αν με κουράζει κι όσο κι αν νιώθω πως θέλω να τα παρατήσω. Έχω εδώ τα παλικάρια και όχι μόνο αυτά. Όπως έχω ξαναπεί, η ποίηση όταν γίνεται ομαδικό άθλημα, είναι πολύ δυνατό, τα σπάει. Όταν φεύγεις από την μοναχικότητά σου και γίνεται κάτι συλλογικό και καταλήγει ασταμάτητο. Μπορεί μόνος μου να μην γούσταρα και κάποιος είναι εκεί να με σπρώξει κι αντίστοιχα εγώ να τον τραβήξω.
Γιασεμάκι: Εγώ δεν μπορώ να το συνειδητοποιήσω ακόμα πως πέρασε ένας χρόνος, μέχρι που ο Ζε ανέφερε τα στατιστικά μέσα στον χρόνο. 13 live, έχουν ακουστεί κοντά 500 ποιήματα, περίπου 40 διαφορετικά ονόματα στο line up και κάτι παραπάνω από 200 συμμετοχές στο open mic. Τα καταφέραμε, αυτό μπορεί να περιγράψει τον έναν χρόνο. Δεν μας παράτησε ποτέ (η Ταράτσα), οπότε δεν την παρατήσαμε ούτε κι εμείς.
Γιασεμάκι, τόσο κατά μόνας (βλέπε Να Γίνω Εγώ), όσο και σε συνεργασίες σου (βλέπε Dobro Utro με Μαρία Μπάκα και Αλεξάνδρα Επίθετη) φροντίζεις να θίγεις τα έμφυλα στοιχεία. Πόσο εύκολο είναι αυτό για μία γυναίκα στον χώρο; Τι δυσκολίες αντιμετωπίζεις με το να γράφεις/απαγγέλεις τέτοιου είδους κείμενα;
Είναι τόσο εύκολο όσο το να είσαι γυναίκα στην δουλειά, στον δρόμο, σε σχολή/σχολείο. Δεν αλλάζει απολύτως τίποτα, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Όσο ζορίστηκα τότε, όσο ζορίζομαι ακόμα και όσο θα ζορίζομαι για πάντα αυτό θα παραμένει. Είμαστε εδώ όλες, όλα και όλοι μας για τις αδερφές και τα αδέρφια μας και να μιλάμε για όλα αυτά. Κι αν δεν μιλάμε, δεν κάνουμε αυτό που χρωστάμε στους εαυτούς μας. Όταν γράφω γι’ αυτά τα ζητήματα, μου βγαίνει αυθόρμητα, γιατί ακριβώς αυτά βιώνω. Δεν γίνεται εσκεμμένα. Μιας και αναφέρθηκε το «Να Γίνω Εγώ», θα ήθελα να κάνω shout out στην Piel Fluida για την παραγωγή, για την σκηνοθεσία και το μοντάζ στον Κλεομένη Νικόπουλο και στον Sativa για την μίξη και το mastering.
Valiant Aloof, από την πρώτη σου εμφάνιση στην Ταράτσα Ποίηση, μέσω του open mic, μέχρι και σήμερα, πώς πιστεύεις ότι συνέβαλε η Ταράτσα Ποίηση στην εξέλιξή σου ως spoken word ποιητής. Με αφορμή αυτό, μίλησε μας για την πρόσφατη κυκλοφορία σου.
Στο open mic με ώθησαν να ανέβω το Γιασεμάκι και ο Π.Ι.Ε.Β. και το όνομά μου στη λίστα το έγραψε η Στίλβη. Σ’ αυτά τα άτομα χρωστάω και αυτούς γνώριζα. Αργότερα γνώρισα και τα υπόλοιπα παιδιά και με αγκάλιασαν, όπως ο Ζε. Ήρθα σε επαφή με άτομα που θαύμαζα από πριν και με έκαναν να γνωρίσω νέα άτομα, να ακούσω νέα πράγματα. Πήρε μία ασχολία 10 ετών και την μετέτρεψε σε καθημερινότητα. Καταφέραμε να δημιουργήσουμε έναν «κοινωνικό ιστό ποιητών», γεγονός που κατά τη γνώμη μου αποτελεί σημαντικό κατόρθωμα. Πήραμε το spoken word και το φέραμε στην Ελλάδα, εφόσον δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο στην χώρα (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), το εξελίξαμε και το πήγαμε όλα μαζί ένα βήμα παραπέρα. Δεν υπάρχει το «εγώ», γιατί δημιουργήσαμε το «μαζί». Χωρίς την Ταράτσα και τους Bad Poetry, δεν θα υπήρχε ο Valiant. Οι δύο πρώτες κυκλοφορίες μου «Οι Φίλοι Μου» και το «Αντίο Μας» είναι κείμενα που παρουσιάστηκαν και διορθώθηκαν πρώτη φορά στην Ταράτσα, άρα υπάρχει άμεσος συσχετισμός μεταξύ τους.
H πρώτη μου ολοκληρωμένη δουλεια, το «Sonzai» είναι μία συλλογική δουλειά. Έχουν δουλέψει και συνεισφέρει πολλά άτομα. Στις παραγωγές, με την σειρά που εμφανίζονται στον δίσκο, είναι ο Sumo, η Skoul και ο Πάνος Φραγκιαδάκης. Η συμμετοχή της Ελένης Σπαθή με το κείμενο «Hell» στην μουσική του Πάνου. Τα scratches από τον DJ Silkroad. Ο Λόγου Χάριν κρύβεται πίσω από όλη την ηχογράφηση, την μίξη και το mastering του δίσκου. Επίσης θέλω να πω ένα τεράστιο «ευχαριστώ» για κάποια άτομα που άκουσαν, έκριναν και βοήθησαν με τον τρόπο τους τον δίσκο να εξελιχθεί από τα πρώιμα τους στάδια. Τα άτομα αυτά είναι ο Π.Ι.Ε.Β., η Στίλβη, η ένα54, ο Ζε Μήτσος, η Ugin και η monle.
Ζε Μήτσος, πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σου κομμάτι, με τίτλο «Τα Λέμε Αύριο». Ομολογουμένως διαφέρει από την πλειοψηφία των κομματιών που κυκλοφορούν, κυρίως σε μουσικό επίπεδο. Πως αποφάσισες να κάνεις αυτό το βήμα;
Αρχικά, να αναφέρω πως η μουσική είναι του Γιάννη Ντρενογιάννη. Αυτό το ηχογράφημα έχει ως μουσική την ροκ, που μου αρέσει πολύ. Συνήθως τα κομμάτια της spoken word έχουν μέσα στοιχεία πιο ambient ή πατάνε πάνω σε hip hop beats. Γενικά αγαπώ πολύ τη ροκ και ιδανικά θα ήθελα να υπάρχει και ζωντανή μουσική, να ακούγονται καθαρά τα όργανα. Όπως ήταν αντίστοιχα το εγχείρημα του Ταφ Λάθος «Ταφ Λάθος And His Band». To «Κοινωνικό Συμβόλαιο» με ώθησε στο να κάνω κάτι τέτοιο, ήθελα πολύ να το κάνω αυτό. Ένιωσα πως μπορώ να το κάνω και τα κατάφερα.
Το γεγονός τώρα πως το συγκεκριμένο κομμάτι μου διαφέρει από την πλειοψηφία της spoken word, δεν θεωρώ πως έχει σημασία. Καλό είναι να μην συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους και να κάνουμε αυτό που αγαπάμε εμείς, γιατί αυτό θα βγαίνει πάντα καλύτερο προς τα έξω. Αν προσπαθείς να ακολουθείς ένα καλούπι της επιτυχίας ή της μόδας, δεν θα βγει καλό. Δεν λέω πως όποιος το κάνει, το κάνει επειδή είναι της μόδας, γιατί τα άτομα τα ξέρω και είναι αυθεντικά. Απλά εγώ το προτιμώ μ’ αυτόν τον τρόπο. Θεωρώ πως το επόμενο βήμα είναι να φτάσει η προφορική ποίηση να συνδυάζεται και με άλλες μουσικές. Κάποιος μπορεί να γουστάρει Θρακιώτικα, άλλος να γουστάρει να παίζουν βιολιά ή ζεϊμπεκιές. Ό,τι μας εκφράζει να το κάνουμε κι όποιος θέλει ακολουθεί.
Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για τον χρόνο σας κι αυτή την εποικοδομητική κουβέντα. Οι τελευταίες λέξεις είναι δικές σας.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε πολύ το DEPART που έθιξε το έργο μας και ενδιαφέρθηκε να το αναδείξει ακόμα περισσότερο. Ένα ακόμα μεγάλο «ευχαριστώ» στο Ρομάντσο και στην Έλλη που μας δίνει έναν χρόνο τώρα τον χώρο, που μας εμπιστεύεται και μας στηρίζει. Και τέλος, ευχαριστούμε όλα τα άτομα που έχουν βάλει το λιθαράκι τους για να βρισκόμαστε εδώ σήμερα.