Ήταν Νοέμβριος του 1993. Ο Cobain έμοιαζε εξαντλημένος. Όχι από ναρκωτικά, αλλά από την ίδια του την ύπαρξη. Ο σκηνοθέτης του MTV Unplugged είχε δηλώσει πως ο Kurt ήθελε το σκηνικό να θυμίζει κηδεία. Ποιος ζητάει μαύρα κεριά και κρίνα για ένα τηλεοπτικό show; Κανείς, εκτός αν γνωρίζει ή νιώθει πως αυτό είναι το αντίο του. Δεν το φώναξε. Δεν το υπαινίχθηκε. Το έπραξε. Αθόρυβα.
Ο Cobain δεν ήθελε να καλύψει τις ρωγμές. Τις άφησε να ακουστούν.
Οι Nirvana ήταν στο απόγειο της φήμης τους. Θα μπορούσαν να ξεκινήσουν το set με το “Smells Like Teen Spirit” και να κάνουν το κοινό να ξεσηκωθεί. Αντί για αυτό, ο Kurt ξεκινά με το “About a Girl”. Καμία έκρηξη. Καμία κραυγή. Μια μελωδία που λέει “αυτή είναι η ιστορία που εγώ θέλω να σας πω”. Και μετά έρχονται τα κομμάτια των Meat Puppets. Τους προσκαλεί στη σκηνή. Δεν ενδιαφέρεται για το εάν το κοινό τους ξέρει. Δεν είναι εκεί για να αποδείξει κάτι.
Το “Unplugged in New York” έγινε ο ορισμός της ελάχιστης παραγωγής. Ήχος τραχύς. Φωνή εύθραυστη. Ο Cobain δεν ήθελε να καλύψει τις ρωγμές. Τις άφησε να ακουστούν. Όταν τραγουδά το “Oh me”, ακούγεται σαν να ζητά συγγνώμη για το ότι δεν ήταν ποτέ αυτό που ήθελαν. Όταν τραγουδά το “Lake of Fire”, φαντάζει σαν να βλέπει μπροστά του αυτό το μέρος, ήδη.
Δεν ήταν το μόνο Unplugged της εποχής. Οι Alice in Chains παρουσίασαν έναν παρόμοιο πόνο. Οι Pearl Jam αρνήθηκαν να το κάνουν εντελώς. Όμως μόνο ο Cobain μετέτρεψε μια live εμφάνιση σε πράξη άρνησης. Ήταν σαν να έλεγε: “Μη με χειροκροτάτε γιατί παίζω χωρίς distortion. Ακούστε με επειδή δεν έχω άλλη επιλογή.”
Το MTV, εκείνη την εποχή, ήθελε προϊόν. Ο Kurt έδωσε απώλεια. Ήθελαν vibe, έδωσε θλίψη.
Η ερμηνεία του στο “Where Did You Sleep Last Night” αποτελεί τη στιγμή που ο χρόνος σταματά. Στο τέλος του τραγουδιού, η φωνή του σπάει, τα μάτια του ανοίγουν διάπλατα. Σαν να είδε κάτι που δεν ήθελε να δει. Δεν μίλησε μετά. Μετα βιας είπε “ευχαριστώ”. Σηκώθηκε και έφυγε. Το κοινό δεν ήξερε αν έπρεπε να χειροκροτήσει ή να σιωπήσει μαζί του. Ο Cobain δεν ενδιαφερόταν πια για το rockstar status.
Το Unplugged ήταν η τελευταία του ευκαιρία να είναι αυτό που ήταν πριν τον καταπιεί η βιομηχανία. Ο άνθρωπος που μεγάλωσε με Lead Belly και δεν ένιωθε άνετα με το “Teen Spirit” να παίζει σε διαφημίσεις. Εκείνη τη μέρα, δεν ερμήνευσε. Εξομολογήθηκε. Το MTV, εκείνη την εποχή, ήθελε προϊόν. Ο Kurt έδωσε απώλεια. Ήθελαν vibe, έδωσε θλίψη. Ήθελαν στάση, έδωσε κατάρρευση. Δεν τους χάρισε τίποτα από όσα ζητούσαν, και παρ’ όλα αυτά, τους καθήλωσε. Δεν είπε ποτέ “είμαι καλά”. Είπε “δεν είμαι καν εδώ”.
Ο Dave Grohl έχει πει πως η βραδιά κρεμόταν από μια κλωστή: «Δεν ήξερα αν θα εμφανιστεί μέχρι την τελευταία στιγμή. Το ένιωθες ότι ήταν στο όριο.» Ήταν μια συναυλία χωρίς θεατρικότητα, αλλά γεμάτη απειλή. Ο Cobain καθόταν στο σκαμπό σαν να τιμωρείται. Η κιθάρα ήταν το τελευταίο πράγμα που τον κρατούσε εδώ.
Το “Unplugged” δεν ήταν άλλη μια στάση. Ήταν τελικός προορισμός.
Ο Cobain αρνήθηκε να παίξει το παιχνίδι μέχρι το τέλος. Το Unplugged ήταν το μέσο του. Όχι το όχημα για προβολή, αλλά το εργαλείο για να εξαφανιστεί. Μια κιθάρα, ένα σκαμπό, μερικά λουλούδια και μια αλήθεια που δεν χώρεσε ποτέ στα charts. Μετά τον θάνατό του, το Unplugged διαβάστηκε αλλιώς. Ό,τι τότε έμοιαζε με εναλλακτική αισθητική, τώρα φαίνεται σαν σημείωμα αυτοκτονίας σε μορφή συναυλίας.
Ο δισταγμός, το χαμηλό βλέμμα, η ένταση στο λαιμό του όταν προσπαθεί να φτάσει νότες – όλα απέκτησαν νέο βάρος. Όλα έγιναν τεκμήρια μιας προειδοποίησης που κανείς δεν κατάλαβε. Η Courtney Love, σε συνέντευξη το 1995, είχε πει: «Όταν έπαιξε το τελευταίο τραγούδι, κατάλαβα ότι είχε ήδη φύγει. Εμείς απλώς αργήσαμε να το δούμε.» Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος κοντινός του επιβεβαίωνε αυτό που όλοι φοβόμασταν: το “Unplugged” δεν ήταν άλλη μια στάση. Ήταν τελικός προορισμός.
Ίσως το “Unplugged” δεν ήταν ποτέ live. Ίσως ήταν κηδεία.
Μπορεί να πέθανε μήνες αργότερα, όμως πέθανε για πρώτη φορά εκείνο το βράδυ. Όχι κυριολεκτικά, αλλά συμβολικά. Ο Kurt των Nirvana, του Nevermind, των εξώφυλλων και των βραβείων, σταμάτησε να υπάρχει στη σκηνή εκείνη τη νύχτα. Και γεννήθηκε ο Kurt που δεν μπορούσε πια να προσποιηθεί.
Ίσως το “Unplugged” δεν ήταν ποτέ live. Ίσως ήταν κηδεία. Και εμείς, ως κοινό, δεν καταλάβαμε ότι ήμασταν παρόντες σε αποχαιρετισμό. Και το κοινό που ήταν όντως παρόν, αλλά και αυτοί που άκουσαν και είδαν σε βίντεο το Unplugged αργότερα. Όχι για τον Cobain τον άνθρωπο, αλλά για τον Cobain το σύμβολο. Που επιτέλους, έκλεισε το φως και έμεινε μόνος με τη φωνή του.