Υπάρχουν στιγμές στη μουσική που ένα άλμπουμ δεν απλά εξελίσσει το είδος του, αλλά το ανατρέπει ολοκληρωτικά. Το “Roots” των Sepultura, είναι μία από αυτές. Δεν ήταν απλώς ένα ακόμα βήμα για τους Βραζιλιάνους, αλλά ένα σημείο καμπής για ολόκληρη τη σκληρή μουσική. Ο δίσκος άλλαξε το πώς παιζόταν το παιχνίδι, ενσωμάτωσε παραδοσιακούς βραζιλιάνικους ρυθμούς, έντονο πειραματισμό και μια πρωτόλεια ενέργεια. Όλα αυτά δεν επηρέασαν μόνο τους Sepultura, αλλά έδωσαν καύσιμο σε ένα νέο είδος: το nu metal. Στην καρδιά αυτής της επανάστασης βρισκόταν ο Max Cavalera. Ένας τύπος με τζίβες, όραμα και την αποφασιστικότητα να διαλύσει κάθε μουσικό στερεότυπο, αλλάζοντας για πάντα το τοπίο της heavy μουσικής.
Ο Max Cavalera δεν ήταν απλώς ο frontman των Sepultura, ήταν η καρδιά τους και ο δημιουργικός παλμός τους. Ενώ τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, το “Roots” ήταν, κατά πολλούς τρόπους, το magnum opus του. Ήθελε να απογυμνώσει το metal στα θεμελιώδη στοιχεία του και να το αναδιαμορφώσει. Οι βαριά χαμηλοκουρδισμένες κιθάρες, επηρεασμένες από συγκροτήματα όπως οι Korn, πρόσθεσαν μια ασφυκτική βαρύτητα. Τα tribal κρουστά και οι ψαλμωδίες μετέτρεψαν τον ήχο σε μια πολεμική κραυγή, προερχόμενη από μια άλλη εποχή.
Το όραμά του για το άλμπουμ ήταν συγκεκριμένο και απαιτούσε από την μπάντα να αποτυπώσει την πιο ακατέργαστη ενέργειά της. Εμπνευσμένος από την ταινία “At Play in the Fields of the Lord”, ο Max Cavalera ήθελε να δημιουργήσει έναν δίσκο που δεν θα εξέφραζε απλώς τη δύναμη του metal, αλλά θα βυθιζόταν στην κουλτούρα των ιθαγενών της Βραζιλίας. Έντυσε τη μουσική τους με tribal ρυθμούς και παραδοσιακά όργανα, μετατρέποντας τον σε τελετουργία. Αυτό δεν ήταν απλώς αισθητική επιλογή, αλλά επιλογή ταυτότητας. Οι Sepultura δεν θα ήταν πια μια βραζιλιάνικη μπάντα που παίζει metal· θα έκαναν το metal να ακούγεται βραζιλιάνικο.
Ο Max Cavalera ήθελε στο “Roots” να βουτήξει τον ήχο των Sepultura βαθιά στις ρίζες της βραζιλιάνικης μουσικής
Για να κάνουν πραγματικότητα αυτό το όραμα, οι Sepultura συνεργάστηκαν με τον Ross Robinson, έναν παραγωγό που αργότερα θα καθόριζε τον ήχο του nu metal δουλεύοντας με τους Korn, Limp Bizkit και Slipknot. Ο Robinson είχε τη φήμη ότι έσπρωχνε τους καλλιτέχνες στα άκρα, φέρνοντάς τους σε συναισθηματική κατάρρευση στο στούντιο για να αποτυπώσει τις πιο ακατέργαστες και αυθεντικές ερμηνείες. Απεχθανόταν τις γυαλισμένες παραγωγές, προτιμώντας έναν ωμό, χαοτικό και σχεδόν βίαιο ήχο.
Στο “Roots”, αυτή η προσέγγιση φαίνεται παντού. Οι κιθάρες δεν είναι γυαλισμένες – ακούγονται βαριές, θολές και πρωτόγονες. Τα φωνητικά μοιάζουν με πολεμικές κραυγές και τα ντραμς θυμίζουν τύμπανα μάχης που αντηχούν μέσα στη ζούγκλα. «Ήθελα να βουτήξω βαθιά στις ρίζες της βραζιλιάνικης μουσικής», θυμάται ο Max Cavalera. «Όλοι πίστευαν ότι είχα τρελαθεί, αλλά ήξερα πως αυτό ήταν το επόμενο βήμα για τους Sepultura».
Οι Sepultura είχαν ήδη ενσωματώσει βραζιλιάνικα στοιχεία στο “Chaos A.D.”, αλλά εδώ αγκάλιασαν πλήρως την ιδέα του metal ως πολιτιστική γέφυρα. Η συνεργασία με τη φυλή Xavante στο κομμάτι “Itsári” ήταν κάτι πρωτόγνωρο—καμία metal μπάντα δεν είχε τολμήσει κάτι τέτοιο πριν. «Θάψαμε τις κασέτες με τις ηχογραφήσεις κάτω από το χώμα», αφηγείται ο Max. «Είχα κολλήσει με την ιδέα να παγιδεύσουμε την ενέργεια της γης μέσα στη μουσική. Ο Ross νομίζω ότι τα είχε δει όλα».
Η εμμονή του με την αυθεντικότητα κορυφώθηκε στις θρυλικές ηχογραφήσεις στη ζούγκλα. Με ελάχιστο εξοπλισμό και τη φυλή Xavante να συμμετέχει, το αποτέλεσμα ήταν κάτι πραγματικά μοναδικό. «Καθόμασταν σε έναν κύκλο με 60 Ινδιάνους», θυμάται. «Ο Ross έτρεχε πέρα-δώθε, κουνώντας ένα κλαδί δέντρου, και ξαφνικά σκόνταψε, πέφτοντας φαρδύς πλατύς. Όλη η φυλή ξέσπασε σε γέλια. Ήταν μια μαγική στιγμή για μένα, για τον Ross, δεν είμαι και τόσο σίγουρος».
Κάποιοι θεωρούν το “Roots” αριστούργημα, άλλοι τη στιγμή που οι Sepultura έχασαν τον προσανατολισμό τους
Σε αντίθεση με μπάντες που χρησιμοποιούσαν φυλετικά στοιχεία απλώς για το εφέ, οι Sepultura τα ενσωμάτωσαν οργανικά στη μουσική τους. Η χρήση του berimbau – ενός μονόχορδου κρουστού που συνδέεται με την αφροβραζιλιάνικη κουλτούρα – στο “Attitude” ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Δεν μπήκε εκεί ως διακοσμητικό στοιχείο, αλλά καθόρισε το ίδιο το riff, αποδεικνύοντας ότι ρυθμός και μελωδία μπορούσαν να επαναπροσδιοριστούν από την αρχή.
Αυτή η προσέγγιση δεν περιορίστηκε μόνο στον ήχο, αλλά επεκτάθηκε και στους στίχους. Ο Max Cavalera έγραψε μέσα από το πρίσμα των προσωπικών του μαχών και της πολιτιστικής του ταυτότητας. Οι στίχοι του αντλούσαν έμπνευση από τη βραζιλιάνικη κληρονομιά, την πολιτική αναταραχή και την ακατέργαστη ανθρώπινη έκφραση. Το “Roots Bloody Roots” ήταν ένα μανιφέστο. Αψηφούσε την ιδέα ότι το metal έπρεπε να ακολουθεί δυτικά πρότυπα. Ήταν βραζιλιάνικο, αδιαπραγμάτευτα αυθεντικό και τόσο εκκωφαντικό που δεν μπορούσε κανείς να το αγνοήσει.
Tο “Roots” δεν ξεχώρισε μόνο λόγω των φυλετικών στοιχείων του. Ο Max Cavalera αγκάλιασε τον βαρύ, κατεβασμένο ήχο στις κιθάρες, επηρεασμένος έντονα από το ντεμπούτο των Korn. Αυτή η επιλογή άνοιξε τον δρόμο για μια ολόκληρη γενιά συγκροτημάτων. Παρόλο που οι Korn είχαν ήδη κυκλοφορήσει το πρώτο τους άλμπουμ το 1994, το nu metal δεν είχε ακόμα διαμορφωθεί πλήρως. Το “Roots” έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή του. Ο συνδυασμός των down-tuned κιθάρων, της πρωτόγονης επιθετικότητας και των tribal ρυθμών έθεσε τα θεμέλια για αυτό που σύντομα θα γινόταν ένα από τα μεγαλύτερα παρακλάδια της heavy μουσικής.
Συγκροτήματα όπως οι Slipknot και SOAD εμπνεύτηκαν από τον τολμηρό πειραματισμό των Sepultura στο “Roots”
Ο ίδιος ο Jonathan Davis των Korn μιλώντας για αυτό είχε πει: «Στην αρχή δε μου άρεσε, το ένιωσα ως ένα rip-off των Korn. Μετά το ξανασκέφτηκα, και το πήρα ως κομπλιμέντο. Ούτως ή άλλως, οι Sepultura ήταν μία από τις μεγαλύτερες επιρροές μας, οπότε υποθέτω ότι έτσι πατσίσαμε με κάποιον τρόπο». Ο Max, ωστόσο, είδε τα πράγματα διαφορετικά. «Οι Korn είχαν το δικό τους πράγμα, εμείς το δικό μας. Πήραμε την επιρροή και κάναμε κάτι μοναδικό με αυτήν».
Το “Roots” άφησε άμεσο και ανεξίτηλο αποτύπωμα. Ήταν το άλμπουμ που άνοιξε τον δρόμο για μια νέα γενιά συγκροτημάτων. Χωρίς αυτό, η έκρηξη του nu metal στα τέλη των ‘90s και στις αρχές των 2000s ίσως να μην είχε πάρει την ίδια τροπή. Συγκροτήματα όπως οι Slipknot, οι System of a Down και οι Deftones άντλησαν έμπνευση από τον τολμηρό πειραματισμό των Sepultura, υιοθετώντας τον συνδυασμό διαφορετικών μουσικών στοιχείων.
Αλλά η επιτυχία είχε κόστος. Το “Roots” θα ήταν το τελευταίο άλμπουμ με την κλασική σύνθεση των Sepultura. Οι εντάσεις εντός της μπάντας, που επιδεινώθηκαν από διαφωνίες μάνατζερ και προσωπικές συγκρούσεις, οδήγησαν στην αποχώρηση του Max Cavalera. Η διάσπαση ήταν μια πληγή που δεν επουλώθηκε ποτέ πλήρως, και ενώ οι Sepultura συνέχισαν, η μαγεία των Sepultura της εποχής Roots δεν θα μπορούσε ποτέ να ανακτηθεί με τον ίδιο τρόπο.
Ο Max Cavalera, πάντα ωμός και ειλικρινής, είχε πει κάποτε: «Θεωρείται ένα από τα πιο καινοτόμα metal άλμπουμ. Ο Dave Grohl είπε σε μια συνέντευξη ότι το “Roots” του άλλαξε τη ζωή. Οπότε ναι, είναι σπουδαίο που το κάναμε. Είναι ωραίο να ξέρεις ότι δεν φοβηθήκαμε να ρισκάρουμε». Παρατηρώντας πώς το άλμπουμ επηρέασε τη σκηνή συμπλήρωσε: «Άκουσα αργότερα ότι οι Deftones είχαν το “Chaos A.D.” στο repeat όταν ηχογραφούσαν το πρώτο τους άλμπουμ. Είναι τρελό πώς όλα έρχονται πίσω σε σένα».
Ειρωνικά, το “Roots”—ένα άλμπουμ που γιόρταζε την ενότητα—κατέληξε να οδηγήσει στη διάσπαση των ίδιων των Sepultura
Από την κυκλοφορία του μέχρι σήμερα, το “Roots” παραμένει ένα από τα πιο διχαστικά metal άλμπουμ. Κάποιοι το θεωρούν αριστούργημα, άλλοι πιστεύουν ότι ήταν η στιγμή που οι Sepultura έχασαν τον προσανατολισμό τους. Με πολλούς τρόπους, το “Roots” ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του που δεν μπορούσε να γίνει πλήρως κατανοητό το 1996. Ήταν ταυτόχρονα κορύφωση και ρήξη, ένας φόρος τιμής στην παράδοση αλλά και μια ανοιχτή απόρριψη των καθιερωμένων προτύπων.
Παρά την τεράστια επιτυχία του, το “Roots” σήμανε και το τέλος μιας εποχής. Οι εντάσεις μεταξύ του Max Cavalera και της υπόλοιπης μπάντας είχαν ήδη κλιμακωθεί, ενώ ο τραγικός θάνατος του θετού γιου του, Dana Wells, όξυνε το ρήγμα. Όταν οι υπόλοιποι Sepultura αποφάσισαν να χωρίσουν τους δρόμους τους με τη μάνατζέρ τους—τη σύζυγο του Max, Gloria—εκείνος το εξέλαβε ως προδοσία. Λίγο αργότερα, έφυγε από το συγκρότημα, σηματοδοτώντας το τέλος της χρυσής τους εποχής.
Η αποχώρηση του Max δεν ήταν απλώς μια αλλαγή στη σύνθεση. Για πολλούς, ήταν η αποκοπή της ψυχής του συγκροτήματος. Ειρωνικά, το “Roots”—ένα άλμπουμ που γιόρταζε την ενότητα, τη σύνδεση μεταξύ ιθαγενών και σύγχρονου κόσμου, metal και folk, παράδοσης και εξέγερσης—κατέληξε να οδηγήσει στη διάσπαση της ίδιας της μπάντας. Οι Sepultura προχώρησαν με τον Derrick Green ως νέο frontman, όμως δεν κατάφεραν ποτέ να ξαναφτάσουν στην κορυφή που άγγιξαν με το “Roots”. Ο Max, από την πλευρά του, δημιούργησε τους Soulfly, συνεχίζοντας το tribal-metal πείραμα. Παρόλο που η μπάντα ανέπτυξε τη δική της ταυτότητα, δεν μπόρεσε να αναπαράγει την ωμή μαγεία της εποχής του στους Sepultura.
Ίσως το αληθινό μήνυμα του “Roots” να μην αφορά μόνο τη μουσική, αλλά και την ιστορία
Η ακατέργαστη και αποπνικτική μίξη του Roots επηρέασε την παραγωγή πολλών ακραίων και groove metal συγκροτημάτων. Περισσότερο από κάθε άλλο, το “Roots” αμφισβήτησε τα όρια του metal. Απέδειξε ότι η επιθετικότητα δεν χρειάζεται να βασίζεται μόνο στην τεχνική. Μερικές φορές, ο πιο βαρύς ήχος δεν είναι ένα γρήγορο blast beat, αλλά ένα τύμπανο πολέμου που αντηχεί από το παρελθόν. Ακούγοντας το “Roots” σήμερα, νιώθεις κάτι παράδοξο. Ακούγεται τόσο μπροστά από την εποχή του, όσο και απόλυτα συνδεδεμένο με τη στιγμή που γεννήθηκε.
Πριν το “Roots”, τα μη δυτικά μουσικά στοιχεία σπάνιζαν στο metal. Σήμερα, συγκροτήματα όπως οι Zeal & Ardor βασίζουν ολόκληρη την ταυτότητά τους σε αυτά. Το “Roots” έθεσε ένα ερώτημα που ακόμα απασχολεί το metal: Τι συμβαίνει όταν η παράδοση συγκρούεται με τη νεωτερικότητα; Οι Sepultura δεν δημιούργησαν απλώς ένα άλμπουμ – ξέθαψαν ήχους που υπήρχαν πάντα, αλλά είχαν ξεχαστεί. Ο απόηχος αυτής της ανακάλυψης εξακολουθεί να αντηχεί πέρα από το metal.
Ίσως το αληθινό μήνυμα του “Roots” να μην αφορά μόνο τη μουσική, αλλά και την ιστορία – όσα ξεχνάμε, όσα αγνοούμε, όσα περιμένουν να ξαναβγούν στο φως. Δεν ήταν απλώς ένας δίσκος, αλλά μια ανασκαφή στη μνήμη. Και μέσα από αυτήν, οι Sepultura άλλαξαν το metal για πάντα.