Το 2004, μετά την περιοδεία με το Ozzfest, οι Dimmu Borgir δεν σταμάτησαν για να ξεκουραστούν· ξεκίνησαν έναν επαναπροσδιορισμό. Εκείνο το καλοκαίρι λειτούργησε ως ένα είδος κατωφλίου. Η μπάντα είχε αντέξει σε μία από τις πιο εμπορικές metal περιοδείες, κρατώντας ήχο και αισθητική με εμφανή τα underground χαρακτηριστικά. Χωρίς κάποια επίσημη απόφαση για νέο άλμπουμ, ο κιθαρίστας Silenoz άρχισε να γράφει μόνος του. Δεν είχε συγκεκριμένο στόχο. Η ανησυχία του όμως απαιτούσε δημιουργική διέξοδο. Και κάπως έτσι φτάσαμε στο “In Sorte Diaboli”.
«Δεν μπορώ πραγματικά να κάτσω ήσυχος», εξήγησε ο Silenoz σε συνέντευξή του αρκετό καιρό μετά. «Άρχισα να καταγράφω ιδέες, χωρίς στόχο ένα άλμπουμ· απλώς κάτι διαφορετικό». Το αποτέλεσμα ήταν το “In Sorte Diaboli”, που στα λατινικά σημαίνει «Στο μονοπάτι του διαβόλου». Πρόκειται για το έβδομο στούντιο άλμπουμ των Dimmu Borgir και τον πρώτο δίσκο τους με ενιαία θεματική αφήγηση.
Η ιδέα ενός concept άλμπουμ δεν ήταν καινούργια στο metal. Στο νορβηγικό black metal, όμως, δεν είχε παρουσιαστεί ξανά σε τέτοιο επίπεδο προβολής. Η ιστορία που συνέλαβε ο Silenoz εκτυλίσσεται στη μεσαιωνική Ευρώπη. Πρωταγωνιστής είναι ο βοηθός ενός ιερέα που βιώνει κρίση πίστης και υιοθετεί νέα πνευματική ταυτότητα. «Δεν είναι αυτοβιογραφικό», διευκρίνισε. «Όμως βασίζεται στα δικά μου ερωτήματα για την πίστη, τη θρησκεία και την ατομικότητα».
Η δομή του άλμπουμ αποτυπώνει αυτή την εσωτερική ένταση. Δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά ούτε λειτουργεί ως πλήρης αφήγηση· θυμίζει περισσότερο προσωπικό ημερολόγιο. Οι στίχοι παρουσιάζονται από την οπτική του πρωταγωνιστή, θολώνοντας τα όρια ανάμεσα σε διήγηση και εξομολόγηση. Η προσέγγιση αυτή ήταν επιλογή του συγκροτήματος. «Δεν θέλαμε κάτι σαν την αφήγηση του King Diamond ή το “Operation: Mindcrime”. Έπρεπε να κρατήσουμε τη ροή πιο προσγειωμένη», ανέφερε ο Silenoz.
Οι Dimmu Borgir επαναδιατύπωσαν τη διαδικασία σύνθεσης, δίνοντας στο “In Sorte Diaboli” ενότητα, δομή και λειτουργική ταυτότητα
Το εύρος του έργου επηρέασε και την εσωτερική λειτουργία της μπάντας. Σε προηγούμενα άλμπουμ, οι Dimmu Borgir χρησιμοποιούσαν ορχήστρες και εξωτερικές ενορχηστρώσεις. Το “In Sorte Diaboli” ακολούθησε διαφορετική προσέγγιση, με πιο περιορισμένη παραγωγή. Ηχογραφήθηκε υπό την καθοδήγηση του Fredrik Nordström, με έμφαση στη συνοχή. Οι συνθέσεις διαμορφώθηκαν μέσα από πιο συγκεντρωμένη διαδικασία. Η αφήγηση επηρέασε άμεσα τον ρυθμό και τη δομή του άλμπουμ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του άλμπουμ δημιουργήθηκε μέσα στο δωμάτιο προβών. Αυτή η μέθοδος δεν είχε κεντρικό ρόλο στη διαδικασία τους εδώ και χρόνια. «Επιστρέψαμε στον τρόπο που δουλεύαμε στην αρχή», θυμάται ο Silenoz. «Απλώς τζαμάραμε. Αυτό έδωσε στα τραγούδια πιο σφιχτή δομή και λιγότερη επεξεργασία, παρότι η παραγωγή παρέμεινε υψηλών προδιαγραφών».
Ένα από τα βασικά στοιχεία στη δημιουργία του άλμπουμ ήταν η συμμετοχή του Hellhammer, γνωστού από τη δουλειά του με τους Mayhem και τους Arcturus. Αρχικά εντάχθηκε ως session drummer. Η ακρίβειά του και η εμπειρία του σε διαφορετικά στυλ πρόσθεσαν στο υλικό μια νέα δυναμική. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ήχος πιο γειωμένος, με λιγότερη έμφαση στην ατμόσφαιρα. Ο Hellhammer δεν περιορίστηκε στην εκτέλεση των ρυθμών· συνέβαλε ενεργά στη διαμόρφωση της έντασης που απαιτούσε η αφήγηση.
Το άλμπουμ σηματοδότησε μια σπάνια συγκυρία, όπου οι τρεις βασικές ηχητικές ταυτότητες της μπάντας συνυπήρξαν αρμονικά. Τα φωνητικά του Shagrath, τα καθαρά περάσματα του Vortex και τα πλήκτρα του Mustis απέκτησαν ισότιμο χώρο. Ο Vortex συμμετέχει πιο έντονα σε σχέση με παλαιότερες κυκλοφορίες, κυρίως στα “The Serpentine Offering” και “The Sacrilegious Scorn“. Παράλληλα, ο Mustis ανέλαβε όλα τα ορχηστρικά μέρη μέσω πλήκτρων, χωρίς εξωτερικές ορχήστρες. Η επιλογή αυτή βασίστηκε σε πρακτικούς λόγους: κόστος, χρόνος και ευελιξία. Ωστόσο, συνέβαλε στον επαναπροσδιορισμό της έννοιας του «επικού» για το συγκρότημα.
To “In Sorte Diaboli” ήταν το πρώτο black metal concept άλμπουμ που έκανε ντεμπούτο στο νούμερο ένα στη Νορβηγία
Η ιδέα ενός ανθρώπου που απομακρύνεται από τη θρησκεία και ακολουθεί διαφορετική πνευματική διαδρομή δεν παρουσιάστηκε ως πρόκληση. Παρότι οι Dimmu Borgir έχουν ασχοληθεί ξανά με αντιθρησκευτικά θέματα, εδώ η προσέγγιση ήταν διαφορετική. Ο Silenoz περιέγραψε τη μεταμόρφωση του χαρακτήρα ως «επαναπροσδιορισμό του εαυτού». Παράλληλα, συνέδεσε την ιστορία με μια ευρύτερη αλληγορία. «Θα μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε εποχή», σημείωσε. «Το 1400, σήμερα ή σε 50 χρόνια. Η απόρριψη του δόγματος και η αναζήτηση προσωπικής πίστης αφορά όλους».
Παρόλα αυτά, το τέλος του άλμπουμ — όπου ο πρωταγωνιστής καίγεται ζωντανός ως αιρετικός — παραμένει ένα από τα ελάχιστα σαφή σημεία της πλοκής. Τα υπόλοιπα διατηρούνται σκόπιμα ασαφή. Δεν υπάρχει αφηγητής, δεν διαφαίνεται κάποια λύση, ούτε προκύπτει ξεκάθαρη στάση αποδοχής ή απόρριψης. Το άλμπουμ δεν λειτουργεί ως κήρυγμα. Αντιθέτως, παρουσιάζεται ως ένα εσωτερικό κείμενο καταγραφής προσωπικής διαδρομής.
Οι αισθητικές επιλογές ακολούθησαν παρόμοια λογική. Το εξώφυλλο του άλμπουμ, η τυπογραφία και ο λατινικός τίτλος δείχνουν μια υπολογισμένη πρόθεση να αποδοθεί ιστορικό βάρος, χωρίς να τοποθετηθεί η ιστορία σε συγκεκριμένο πλαίσιο. Ακόμα και η χρήση των λατινικών δεν έγινε με στόχο τον εντυπωσιασμό. «Τα λατινικά δημιουργούν αίσθηση αποστασιοποίησης», σημείωσε ο Shagrath. «Δεν αναφερόμαστε στον σατανισμό καθαυτό· πρόκειται για έννοιες όπως η αντίθεση, η αυτοκυριαρχία και η αμφισβήτηση των κληρονομημένων αληθειών».
Το “In Sorte Diaboli” κυκλοφόρησε σε πολλαπλές μορφές, όπως ένα limited βιβλίο με πλούσιο artwork και bonus DVD. Η κυκλοφορία του ξεπέρασε τα όρια ενός απλού δίσκου. Λειτούργησε ως οικοσύστημα προϊόντων, προσφέροντας μια πρώιμη ένδειξη ότι το ακραίο metal μπορεί να υποστηρίξει στρατηγική πολλαπλών πλατφορμών. Η παρουσίαση έγινε χωρίς να αλλοιωθεί η ταυτότητα του συγκροτήματος.
Το “In Sorte Diaboli” συνδέει την αφήγηση με τη μετάβαση και καταγράφει τη στιγμή που το black metal αλλάζει πλαίσιο
Σε εσωτερικό επίπεδο, το άλμπουμ σηματοδότησε την αρχή μιας μεταβατικής περιόδου. Ο Mustis και ο Vortex, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στη σύνθεση και τον ήχο του “In Sorte Diaboli”, αποχώρησαν από το συγκρότημα λίγο καιρό αργότερα. Εκ των υστέρων, το άλμπουμ αποτυπώνει το αποκορύφωμα (;) της δυναμικής μιας συγκεκριμένης σύνθεσης. Παράλληλα, λειτουργεί και ως το όριό της. Αποτυπώνει τον ήχο μιας μπάντας που λειτουργεί με συνοχή, εξερευνά νέες κατευθύνσεις και στη συνέχεια αλλάζει τροχιά.
Η υποδοχή του κοινού παρουσίασε διχασμό, όπως αναμενόταν. Ορισμένοι επαίνεσαν την ωριμότητα και τη θεματική προσέγγιση του συγκροτήματος. Άλλοι ανέφεραν ότι απουσίαζε το άμεσο συναίσθημα προηγούμενων κυκλοφοριών. Ωστόσο, σε επίπεδο γεγονότων, το “In Sorte Diaboli” κατέχει ξεχωριστή θέση. Ήταν το πρώτο black metal concept άλμπουμ που έκανε ντεμπούτο στο νούμερο ένα στη Νορβηγία.
Αυτό το γεγονός το καθιστά αντικείμενο μελέτης, κυρίως ως προς τη λειτουργική του εξέλιξη. Δεν σχετίζεται αποκλειστικά με καλλιτεχνικό ρίσκο. Οι Dimmu Borgir αξιοποίησαν τα εργαλεία της μαζικής παραγωγής και της ευρείας επικοινωνίας. Παρουσίασαν μια ιστορία που αφορά την πνευματική απομόνωση και την έννοια του ατομικισμού. Η σύγκλιση αυτών των στοιχείων προσδίδει στο “In Sorte Diaboli” τη σημασία του. Το περιεχόμενο έχει αξία, αλλά και ο τρόπος παρουσίασης αποκαλύπτει εξίσου πολλά. Καταδεικνύει μέχρι πού είχε φτάσει το black metal, που κάποτε περιοριζόταν σε κασέτες υπογείων και φωτοτυπημένα zines.
Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά, το άλμπουμ εξακολουθεί να λειτουργεί ως σημείο τομής. Ενώνει τις underground ρίζες με την ευρύτερη αναγνώριση, την τελετουργία με την παραγωγή, και την ιδέα με την υλοποίηση. Αν κάτι προκύπτει καθαρά, είναι η επιλογή του συγκροτήματος να μη βασιστεί στην πρόκληση. Επιδίωξε να χτίσει ένα συνεκτικό σύνολο με συγκεκριμένη ταυτότητα.