Αν ακούς μουσική τις τελευταίες δεκαετίες, σίγουρα έχεις παρατηρήσει πως πολλά νέα τραγούδια φέρνουν στο μυαλό παλαιότερες επιτυχίες. Για αρκετούς το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Το 1997, το “Mo Money Mo Problems” του The Notorious B.I.G. βασίστηκε στο “I’m Coming Out” της Diana Ross. Την ίδια εποχή, ο Puff Daddy χρησιμοποίησε το “Every Breath You Take” των The Police στο “I’ll Be Missing You”, ενώ ο Will Smith άντλησε σχεδόν ολόκληρο το “Men in Black” από το “Forget Me Nots” της Patrice Rushen.
Σήμερα, όμως, η εικόνα είναι πιο εμπορική και οργανωμένη. Ο Jayson Greene από το Pitchfork εξηγεί ότι πρόκειται για μια στρατηγική που πλέον ελέγχεται από εταιρείες όπως η Primary Wave. Αυτές δεν περιορίζονται σε απλές συμφωνίες παραχώρησης δικαιωμάτων. Αντίθετα, αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη δημιουργική διαδικασία, ελέγχοντας ποια τραγούδια ανακυκλώνονται και με ποιον τρόπο.
Ο Greene υποστηρίζει ότι η διαφορά σε σχέση με τη δεκαετία του ’90 είναι καθοριστική. Τότε, παραγωγοί επέλεγαν μόνοι τους τα samples. Σήμερα, στελέχη εταιρειών καθορίζουν τις κατευθύνσεις για καλλιτέχνες όπως ο Yung Gravy, του οποίου το “Betty (Get Money)” ανακυκλώνει το “Never Gonna Give You Up” του Rick Astley. Αντίστοιχα, η Britney Spears και η Dua Lipa έχουν χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από τραγούδια του Elton John.
Από τα samples στο Excel: η νέα επιχειρηματική λογική
Η Primary Wave ιδρύθηκε από τον Larry Mestel και άλλους πρώην στενούς συνεργάτες της μουσικής βιομηχανίας. Ξεκίνησαν τη δεκαετία του ’90, όταν η αγορά των CDs βρισκόταν στο απόγειό της, και ίδρυσαν την εταιρεία ακριβώς τη στιγμή που το Napster άλλαζε το τοπίο. Στόχος τους δεν ήταν απλώς να διατηρήσουν τα δικαιώματα διάσημων καταλόγων, αλλά να τους εκμεταλλευτούν επιθετικά και καινοτόμα.
Ένα παράδειγμα: αγόρασαν τα δικαιώματα του καταλόγου του Kurt Cobain και ξεκίνησαν την παραγωγή του ντοκιμαντέρ “Montage of Heck”, στηριζόμενοι σε αρχειακό υλικό. Σε άλλη περίπτωση, διαμόρφωσαν καμπάνια με λαχείο στην πολιτεία της Μασαχουσέτης, χρησιμοποιώντας το “Dream On” των Aerosmith. Το τραγούδι ακουγόταν στις διαφημίσεις, και οι στίχοι του τυπώνονταν πάνω στα λαχεία. Κάθε χρήση έφερνε διπλό κέρδος στην εταιρεία.
Αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο εγείρει ερωτήματα. Είναι θετικό για τη μουσική η αυξανόμενη εξάρτηση από τραγούδια του παρελθόντος; Ίσως ναι, αν θεωρήσουμε πως επαναφέρουν στη μνήμη κομμάτια που αγαπήθηκαν. Όμως η πραγματικότητα δείχνει πως περιορίζουν τη δημιουργικότητα. Η μουσική ιστορικά δανείζεται στοιχεία από το παρελθόν. Αλλά η διαφορά σήμερα είναι η υπερπροστατευτική διαχείριση των καταλόγων, που προσομοιάζει περισσότερο σε χρηματοοικονομική διαχείριση παρά σε τέχνη.
Η νέα αυτή πραγματικότητα, στην οποία η δημιουργικότητα ρυθμίζεται από τις απαιτήσεις μεγάλων εταιρειών, καθιστά τη μουσική σκηνή λιγότερο ανοιχτή στο ρίσκο και περισσότερο προβλέψιμη. Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη αναφορών ή δανεισμών. Είναι ότι πίσω από κάθε δανεισμό υπάρχει πια ένα Excel.