Η ηλεκτρική κιθάρα δεν γεννήθηκε από μία μόνο εφεύρεση. Αντιθέτως, εξελίχθηκε σταδιακά, μέσα από πειραματισμούς, διαφορετικές προσεγγίσεις και την έντονη ανάγκη για δυνατότερο ήχο. Η ιστορία της δεν αρχίζει με ροκ σταρ, αλλά με μηχανικούς και μια εντυπωσιακή χρήση αλουμινίου.
Πολύ πριν η μουσική ακουστεί σε γεμάτα στάδια, ένας αξιωματικός του αμερικανικού ναυτικού, ο George Breed, κατοχύρωσε το 1890 μια ασυνήθιστη συσκευή. Επρόκειτο για έναν μαγνητικό μηχανισμό που είχε στόχο να δονεί τις χορδές μέσω ηλεκτρισμού. Η εφεύρεση δεν ενίσχυε τον ήχο, αλλά παρουσίαζε ενδιαφέρον ως τεχνολογικό πείραμα. Ο σχεδιασμός του λειτούργησε ως αφετηρία για τη σκέψη ότι μια κιθάρα μπορούσε να συνδεθεί με την ηλεκτρική ενέργεια.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο ενισχυμένος ήχος άρχισε να εντάσσεται στη δημόσια ζωή μέσω των ραδιοφώνων και των συστημάτων ανακοινώσεων. Τα μουσικά όργανα, και ιδιαίτερα οι κιθάρες, δυσκολεύονταν να ακουστούν στα σύνολα της τζαζ και των big band της δεκαετίας του 1920 και του ’30. Οι μουσικοί χρειάζονταν περισσότερη ένταση στον ήχο. Η απάντηση ήρθε μέσα από τη χαβανέζικη μουσική.
Ο George Beauchamp, μουσικός που έπαιζε κιθάρα τύπου steel (δηλαδή σε οριζόντια θέση με χρήση μεταλλικού slide) και δραστηριοποιούνταν στην ψυχαγωγία τύπου vaudeville (ποικιλία παραστάσεων που συνδύαζαν μουσική, χορό και κωμωδία), αναζητούσε μια κιθάρα ικανή να ξεχωρίζει πάνω από την μπάντα. Συνεργάστηκε με τον Paul Barth και τον μηχανικό Adolph Rickenbacker για να αναπτύξει μια καθοριστική καινοτομία: ένα μαγνητικό pickup που συνέλεγε τις δονήσεις των χορδών και τις μετέτρεπε σε ηλεκτρικά σήματα. Το αποτέλεσμα, που ολοκληρώθηκε το 1931, ήταν η Rickenbacher A-22 Electro Hawaiian – γνωστή ως “The Frying Pan”, εξαιτίας του σχήματός της που θύμιζε τηγάνι.
Από τη Frying Pan μέχρι την Telecaster, η ηλεκτρική κιθάρα εξελίχθηκε για να ακουστεί πιο δυνατά από ποτέ
Αυτή η lap steel κιθάρα, σχεδιασμένη για το δημοφιλές χαβανέζικο στυλ της εποχής, αποτέλεσε την πρώτη εμπορική ηλεκτρική κιθάρα. Κατασκευάστηκε από χυτό αλουμίνιο και διέθετε μαγνητικό pickup σε σχήμα πετάλου, προσφέροντας αξιοσημείωτο sustain και υψηλή ένταση. Μέχρι το 1932, οι Beauchamp και Rickenbacker την κυκλοφορούσαν με το εμπορικό σήμα Electro String, γεγονός που σηματοδότησε την απαρχή της ηλεκτρικής κιθάρας ως λειτουργικού μουσικού οργάνου.
Το Frying Pan αντιμετώπισε τα προβλήματα έντασης για τους μουσικούς της lap steel, όμως οι παραδοσιακές κιθάρες «ισπανικού τύπου» συνέχιζαν να δυσκολεύονται. Η ανατροφοδότηση αποτελούσε σοβαρό ζήτημα για τις ηλεκτρικές με κοίλο σώμα, ιδιαίτερα σε υψηλές εντάσεις κατά τις ζωντανές εμφανίσεις. Ο τζαζ μουσικός Charlie Christian συνέβαλε στη διάδοση της ES-150 της Gibson στα μέσα της δεκαετίας του 1930 — μιας κιθάρας τύπου archtop, δηλαδή με κυρτή επάνω επιφάνεια και f-οπές όπως στα βιολιά, σχεδιασμένη για καλύτερη ακουστική απόδοση.
Η επόμενη εξέλιξη σημειώθηκε το 1941, όταν ο Les Paul παρουσίασε το “The Log” — μια πρόχειρη, αλλά λειτουργική κιθάρα τύπου solidbody, δηλαδή με συμπαγές, μη κοίλο σώμα, που δεν αντηχεί ακουστικά. Κατασκευάστηκε από ένα ξύλινο μπλοκ διαστάσεων 4×4. Το όργανο μείωσε σημαντικά την ανατροφοδότηση και προσέφερε καλύτερη διατήρηση του ήχου από κάθε προηγούμενη κατασκευή. Αρχικά, οι κατασκευαστές κιθαρών ήταν δύσπιστοι· η Gibson την απέρριψε περιγράφοντάς τη ως “ένα σκουπόξυλο με pickup”. Παρ’ όλα αυτά, η εξέλιξη είχε ήδη ξεκινήσει.
Παράλληλα, ο Leo Fender — ραδιοεπισκευαστής που εξελίχθηκε σε κατασκευαστή ενισχυτών — ακολούθησε διαφορετική πορεία. Μέχρι τα τέλη του ‘40, προσανατολιζόταν στην πρακτικότητα. Επιδίωξε να δημιουργήσει μια κιθάρα που θα μπορούσε να παράγεται μαζικά, να επισκευάζεται εύκολα και να αποδίδει σε υψηλή ένταση. Το αποτέλεσμα ήταν η Fender Esquire (1950), την οποία διαδέχτηκε η Broadcaster. Μετά από εμπορική διαμάχη για την ονομασία, το 1951 η κιθάρα μετονομάστηκε σε Telecaster.
Από την Telecaster στη Stratocaster και τη Frankenstrat, η ηλεκτρική κιθάρα ακολούθησε τη ροή της σύγχρονης μουσικής
Με βιδωτό λαιμό, συμπαγές σώμα από ξύλο φράξου — ένα ελαφρύ και ανθεκτικό ξύλο που προέρχεται από το δέντρο Fraxinus και χρησιμοποιείται συχνά στην κατασκευή οργάνων — και απλό σχεδιασμό, η Telecaster έγινε σημείο αναφοράς. Η κυκλοφορία της έδειξε πως οι solidbody κιθάρες μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επαγγελματικά και να παράγονται σε μεγάλη κλίμακα. Η Gibson παρουσίασε το 1952 το μοντέλο Les. Η κιθάρα διέθετε σκαλιστή επάνω επιφάνεια από σφενδάμι (maple) και ζεστό ήχο, ο οποίος ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο το 1957 με την προσθήκη των humbucker pickups. Ο κομψός σχεδιασμός και ο γεμάτος ήχος της την καθιέρωσαν ως εναλλακτική λύση σε σχέση με τον πιο φωτεινό ήχο της Fender.
Το 1954, η Fender παρουσίασε τη Stratocaster. Διέθετε ανάγλυφο σώμα, τρία pickups και πλωτή γέφυρα με σύστημα tremolo, που επέτρεπε τη μεταβολή του τονικού ύψους των χορδών. Το μοντέλο αυτό αποτέλεσε σημείο τομής για τις ηλεκτρικές κιθάρες του ροκ, υιοθετημένο από καλλιτέχνες όπως ο Jimi Hendrix και ο Eric Clapton.
Μέχρι τις δεκαετίες του 1970 και του ’80, η ηλεκτρική κιθάρα εξελισσόταν παράλληλα με τη μουσική. Καλλιτέχνες όπως ο Eddie Van Halen τροποποιούσαν τα όργανά τους για μεγαλύτερη ταχύτητα και ισχύ. Η Frankenstrat του — ένα υβρίδιο Strat και Gibson — ενσωμάτωνε τεχνικές καινοτομίες και πιο επιθετικό ήχο. Οι κατασκευαστές ανταποκρίθηκαν, παρουσιάζοντας σχέδια με έντονη αισθητική, όπως το μοντέλο Jackson Randy Rhoads.
Το 1994, η ηλεκτρική κιθάρα απέκτησε πιο βαθύ ηχητικό εύρος. Ο Steve Vai και οι Korn συνέβαλαν στην καθιέρωση των επτάχορδων κιθαρών, διευρύνοντας τις εκφραστικές δυνατότητες του οργάνου. Είδη όπως το nu-metal και το progressive metal αξιοποίησαν αυτές τις κιθάρες, ενώ το mainstream rock παρέμεινε πιστό στις κλασικές εξάχορδες.
Όταν το “Guitar Hero” μπήκε στα σαλόνια, η κιθάρα βρήκε νέα ζωή
Το 2005, ένα πλαστικό χειριστήριο συνέβαλε στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την ηλεκτρική κιθάρα. Το βιντεοπαιχνίδι “Guitar Hero” σύστησε σε μια νέα γενιά τα θρυλικά riffs, με τρόπο απρόσμενο. Την ίδια περίοδο, οι τεχνολογικές εξελίξεις σε ενισχυτές μοντελοποίησης, ψηφιακά εφέ και όργανα με δυνατότητα αφής άρχισαν να επεκτείνουν τις δυνατότητες του οργάνου.
Σήμερα, η ηλεκτρική κιθάρα εμφανίζεται σε κάθε μορφή — από χειροποίητες αναλογικές κατασκευές υψηλής ποιότητας έως ψηφιακά όργανα που λειτουργούν ως ελεγκτές MIDI για υπολογιστές και λογισμικά ήχου. Ορισμένα μοντέλα είναι ακέφαλα, άλλα ασύρματα. Κι όμως, η ουσία παραμένει ίδια: ατσάλινες χορδές, μαγνητικά pickups και το ανθρώπινο χέρι που μετατρέπει το συναίσθημα σε ήχο.
Η ηλεκτρική κιθάρα, τελικά, δεν είναι έργο ενός και μόνο δημιουργού. Προέκυψε μέσα από συλλογική προσπάθεια. Γεννήθηκε από ανάγκες, πήρε μορφή χάρη σε μηχανικούς ήχου και ερμηνευτές και εξελίχθηκε από καλλιτέχνες που την είδαν όχι μόνο ως εργαλείο, αλλά και ως έκφραση. Έχει ακουστεί σε τζαζ κλαμπ, έχει γεμίσει αρένες και έχει παιχτεί σε στούντιο υπνοδωμάτια. Θα συνεχίσει να εξελίσσεται, τροφοδοτούμενη από όσα ονειρεύονται οι μουσικοί για το μέλλον της.