Το “Demolition Man” είναι μια ταινία όπου ο Sylvester Stallone παγώνει, το μέλλον έχει κολλήσει με το fast food και ο Marco Brambilla πείθει το Hollywood ότι μια δυστοπία πρέπει να θυμίζει έναν σουρεάλ συνδυασμό πολυτελούς mall και σεμιναρίου αυτοβελτίωσης. Η ταινία κυκλοφόρησε το 1993, με τον Stallone στον ρόλο του John Spartan. Το “Demolition Man” δεν ασχολήθηκε ποτέ με τα τυπικά blockbuster δράσης. Στην ουσία μοιάζει με ένα κοινωνικό πείραμα που δραπέτευσε από το εργαστήριο, με τον σκηνοθέτη να δοκιμάζει πόσες απίθανες προβλέψεις για το μέλλον χωράνε σε μια ταινία μέχρι να καταλάβει το κοινό πως ίσως όλα αυτά είναι τελικά ένα χοντρό αστείο.
Αν το “RoboCop” πήγε την ιδέα της εταιρικής δυστοπίας στα άκρα και το “Total Recall” μάς σύστησε τις διαγραφές μνήμης και τα ταξίδια στον Άρη, το “Demolition Man” το πήρε αλλιώς: πώς θα ήταν το μέλλον αν έμοιαζε περισσότερο με αποστειρωμένο εμπορικό κέντρο και λιγότερο με “Blade Runner”; Εδώ, το fast food θεωρείται κορυφαία κουλτούρα, η βρισιά τιμωρείται αυτόματα και η μόδα μοιάζει πιο απίθανη και από τα gadgets της εποχής.
Αυτό το κλίμα υπερβολής φαίνεται ακόμα και πίσω από τις κάμερες. Η ίδια η παραγωγή λειτουργούσε σαν ένα αστείο μέσα στο αστείο. Για να καταλάβετε, στη σκηνή της κρυο-φυλακής, ο Sylvester Stallone έμεινε για ώρες σε συνθήκες προσομοίωσης κατάψυξης και μετά το περιέγραφε ως μία από τις πιο δύσκολες εμπειρίες του σε γύρισμα. Η ταινία έχει εμμονή με υπερβολικές λύσεις για απλά προβλήματα και αυτό αντικατοπτρίζεται ακόμα και σε τέτοιες λεπτομέρειες. Οι ηθοποιοί τα βρήκαν σκούρα και αλλού: η Sandra Bullock, ως Lenina Huxley, φόρεσε για μία σκηνή ένα φόρεμα με αληθινά πετράδια στο μοναδικό εστιατόριο του 2032. Μέχρι να τελειώσουν τα γυρίσματα, το φόρεμα είχε αρχίσει να διαλύεται από το βάρος του και η Bullock έμεινε σχεδόν ακίνητη όσο έλεγε τα λόγια της.
Αυτό το παιχνίδι με τις προσδοκίες συνεχίστηκε και στις επιλογές των ηθοποιών. Οι βασικοί και οι δεύτεροι ρόλοι διαμορφώθηκαν μέσα από αρκετές εναλλαγές και ανατροπές. Ο Jackie Chan παραλίγο να βρεθεί στη θέση του Simon Phoenix, όμως η εικόνα του ως κακού δεν ταίριαζε στο ασιατικό κοινό. Η Sandra Bullock πήρε τον ρόλο της Lenina Huxley όταν η Lori Petty αποχώρησε λίγο μετά την έναρξη των γυρισμάτων, κι έτσι της δόθηκε η ευκαιρία να συστηθεί στο ευρύ κοινό. Ακόμα και τα δευτερεύοντα πρόσωπα του καστ προέκυψαν μέσα από αυθόρμητες επιλογές και δοκιμές.
Σουρεαλιστικές επιλογές και λαμπερές ατάκες
Ο Rob Schneider προστέθηκε στην ομάδα σχεδόν για πλάκα, ενώ ο Jack Black έκανε μια γρήγορη εμφάνιση ως underground επαναστάτης, πολύ πριν γίνει γνωστός. Ο Wesley Snipes, όταν ανέλαβε τον Phoenix, έδωσε τόση ενέργεια στις σκηνές του που η παραγωγή αναγκάστηκε να του ζητήσει να ρίξει ρυθμούς στη χορογραφία του, αφού οι κινήσεις του έβγαιναν θολές στην κάμερα. Τα πλατινέ μαλλιά του έγιναν τάση ακόμα και εκτός σινεμά, δείχνοντας πώς το στιλ μιας ταινίας μπορεί να ξεφύγει και να περάσει στην ποπ κουλτούρα.
Αυτός ο γενικότερος δημιουργικός χαβαλές που επικρατούσε στο καστ και τα γυρίσματα φαίνεται και σε πολλά από τα πιο χαρακτηριστικά στιγμιότυπα της ταινίας. Το καλύτερο παράδειγμα είναι τα «τρία κοχύλια» στο μπάνιο. Η ιδέα δεν ήρθε από κάποιον ειδικό στην επιστημονική φαντασία, αλλά ξεκίνησε όταν ο σεναριογράφος πήρε τηλέφωνο έναν φίλο του που βρισκόταν σε μπάνιο διακοσμημένο με κοχύλια. Έτσι τυχαία και χωρίς πολλή σκέψη, το εύρημα αυτό κατάφερε να επιβιώσει από δεκάδες αλλαγές και να γίνει τελικά το μυστήριο που όλοι συζητούν μέχρι σήμερα. Το θέμα εξακολουθεί να απασχολεί εδώ και χρόνια, με τον Sylvester Stallone δηλώνει πως δεν έχει ιδέα πώς δουλεύει το σύστημα και τη Sandra Bullock απολαμβάνει να τρολάρει τους φανς με κάθε είδους ερμηνείες.
Η ταινία είναι γεμάτη με τέτοιες μικρές λεπτομέρειες και οπτικά αστεία, σαν ένα κινηματογραφικό κυνήγι θησαυρού. Μέσα στο γραφείο της Lenina Huxley η νοσταλγία για τα 90s φαίνεται παντού, ακόμη και σε μια αφίσα του “Lethal Weapon 3” στον τοίχο, που λειτουργεί και ως κλείσιμο του ματιού στις προηγούμενες δουλειές του παραγωγού. Στο “Demolition Man” γίνεται λόγος για τον «πόλεμο των franchise», μια φανταστική μάχη ανάμεσα σε αλυσίδες fast food, όπου η Taco Bell καταλήγει να είναι το μοναδικό εστιατόριο που απέμεινε. Στις αμερικανικές αίθουσες όλα τα εστιατόρια στο φιλμ είναι Taco Bell, ενώ στην Ευρώπη άλλαξαν το όνομα σε Pizza Hut για να είναι πιο οικείο στο κοινό εκεί.
Αν το δει κανείς σήμερα, το product placement στο “Demolition Man” μοιάζει και σαν χρονοκάψουλα και σαν πρόβλεψη για το μέλλον. Η ταινία θυμίζει τις σατιρικές διαφημίσεις του RoboCop και το μελλοντικό 2015 του “Back to the Future II” με την εμμονή του στην Pepsi, μόνο που εδώ το fast food έχει κυριολεκτικά κυριαρχήσει στον κόσμο. Η αστεία εμφάνιση των εταιρικών λογότυπων μέσα στη δυστοπία θυμίζει επικύνδινα τους πολέμους των brands που ζούμε σήμερα. Το ότι η Taco Bell συνεχίζει να αναφέρεται στους “Franchise Wars” στις διαφημίσεις της και οι fans συζητούν ακόμα στα social media για το «καλύτερο εστιατόριο του μέλλοντος», δείχνει πόσο πετυχημένα κατάφερε η ταινία να μπλέξει τη σάτιρα με το μάρκετινγκ με τρόπο που ακόμα και σήμερα μοιάζει εντυπωσιακός.
Ένα μέλλον φτιαγμένο από λεπτομέρειες
Το “Demolition Man” είναι το πρώτο σκηνοθετικό βήμα του Marco Brambilla και είναι γεμάτο μικρές παραξενιές. Οι δημιουργοί ήθελαν να δείξουν ένα μέλλον που ελέγχεται σε κάθε λεπτομέρεια, οπότε τα σκηνικά εμπνέονται από σύγχρονα καταστήματα και όχι από τα κλασικά μοτίβα της επιστημονικής φαντασίας. Το όνομα της πόλης, San Angeles, προέρχεται από μια άλλη δυστοπική ιδέα που δεν προχώρησε ποτέ. Η κοινωνία του φιλμ ελέγχεται από έναν κεντρικό υπολογιστή με τη φωνή της Adrienne Barbeau, μια διακριτική αναφορά για όσους αγαπούν τις ταινίες τρόμου.
Τα props έχουν τη δική τους ιστορία: το “μαγνητικό” όπλο του Phoenix βασίστηκε σε τότε πειραματικό τουφέκι του γερμανικού στρατού, το κτίριο της SAPD ήταν στην πραγματικότητα έδρα τηλεπικοινωνιών στην Καλιφόρνια διαμορφωμένο για τα γυρίσματα, και πολλά αυτοκίνητα φτιάχτηκαν αποκλειστικά για την ταινία ή βάφτηκαν από την αρχή, μάλιστα, μία φιγούρα He-Man χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργηθεί το πρωτότυπο ενός από τα οχήματα που εμφανίζονται στην ταινία. Όσοι παρατηρούν τις λεπτομέρειες θα βρουν αφίσες από τα 90s και περίεργα γκράφιτι στο background.
Στο φόντο, εμφανίζονται λεπτομέρειες που έχουν τη δική τους ιστορία, όπως ένα γκράφιτι με τη λέξη “Lofaszt” σε έναν αεραγωγό του μετρό, μια βρισιά στα ουγγρικά που μάλλον πέρασε απαρατήρητη από το συνεργείο, αλλά κάνει τους γνώστες της γλώσσας να γελούν κάθε φορά που το βλέπουν. Πολλές ιδέες τελικά έμειναν εκτός: η ιστορία για την κόρη του Spartan, διάφορα τεχνολογικά gadget και σκηνές με την καθημερινότητα της πόλης κόπηκαν στο μοντάζ και σήμερα υπάρχουν μόνο ως σκίτσα και αποσπάσματα storyboard που ανακαλύπτουν οι φαν σε συνέδρια και online φόρουμ.
Τίποτα όμως δεν χάθηκε, αφού οι πιο σατιρικές λεπτομέρειες του “Demolition Man” είναι αυτές που το κρατούν ζωντανό τόσα χρόνια. Από την Προεδρική Βιβλιοθήκη Schwarzenegger, που τότε φαινόταν απλά ως αστείο και τελικά έγινε σχεδόν προφητική, μέχρι τα πρόστιμα για τις βρισιές και το fast food που αντιμετωπίζεται σαν γκουρμέ εμπειρία, η ταινία μοιάζει να βλέπει το σήμερα με ένα βλέμμα που έγινε απρόσμενα επίκαιρο. Εκεί που κάποτε όλα αυτά φαίνονταν για πλάκα, τώρα γίνονται κομμάτι της καθημερινότητας, και αυτό ίσως εξηγεί γιατί το “Demolition” Man δεν ξεχνιέται.
Memes, χάος και η δεύτερη ζωή της ταινίας
Σήμερα, το “Demolition Man” έχει γίνει θέμα για memes παντού, από το Reddit μέχρι το TikTok. Άλλοι ασχολούνται με το αίνιγμα των τριών κοχυλιών, άλλοι ανεβάζουν κλιπάκια με τον Spartan να μαζεύει πρόστιμα κάθε φορά που λέει βρισιά. Κάθε τόσο, με αφορμή κάποια νέα τρέλα στο fast food ή κάποιον περίεργο νόμο για την τεχνολογία, η ταινία ξαναβγαίνει στην επιφάνεια και τα στιγμιότυπα της γίνονται viral. Το “Demolition Man” έχει τόσες παράξενες ιδέες και τόση τρέλα στην εικόνα του που παραμένει χρυσή δεξαμενή για όσους ψάχνουν έμπνευση για memes, κι έτσι παραμένει ζωντανό και επίκαιρο, παρά τα χρόνια που περνούν.
Στα παρασκήνια, το “Demolition Man” έμοιαζε με μικρή χαοτική πόλη του Χόλιγουντ. Σεναριογράφοι άλλαζαν συνεχώς, ιστορίες κόβονταν και ξαναγράφονταν τελευταία στιγμή, ενώ ολόκληρες υποπλοκές, όπως η αναζήτηση του Spartan για την κόρη του, χάθηκαν για να μη βγει η ταινία υπερβολικά μεγάλη ή μπερδεμένη. Δεν ήταν όλοι ικανοποιημένοι με το τελικό αποτέλεσμα. Ένας από τους ηθοποιούς που έπαιζε τον επαναστάτη αργότερα την αποκάλεσε «ένα τεράστιο σκατό». Παρόλα αυτά, για αρκετούς που δούλεψαν στην ταινία, το “Demolition Man” λειτούργησε και σαν δοκιμασία και σαν σημείο αναφοράς, με τις αλλόκοτες επιλογές της παραγωγής να τροφοδοτούν το καλτ κύμα που ακολούθησε.
Αυτό είναι κάτι που βλέπουμε συχνά στο Χόλιγουντ: ταινίες που ξεκίνησαν μέσα σε χάος καταλήγουν πολλές φορές να μένουν αξέχαστες. Το “Blade Runner” του Ridley Scott επεξεργάστηκε ξανά και ξανά σε διαφορετικές εκδοχές. Το “Brazil” του Terry Gilliam άλλαξε τελείως από τις παρεμβάσεις του στούντιο. Ακόμα και το “Star Wars” λίγο έλειψε να τιναχτεί στον αέρα στο μοντάζ, πριν πάρει τελικά τη σωστή του μορφή. Το “Demolition Man” ίσως να μην έχει τη φήμη μιας καλλιτεχνικής ταινίας, όμως το γεγονός ότι ξεκίνησε σαν πιο σκοτεινό και απλό σενάριο και τελικά βγήκε σαν σατιρική ποπ ταινία ταιριάζει απόλυτα σε αυτή τη λογική. Μια περιπέτεια που θα μπορούσε να είναι τυπική, μετατράπηκε με τις αλλαγές, τις περικοπές και μερικές απρόσμενες στιγμές, σε ταινία όπου τα παρασκήνια έγιναν το μεγαλύτερο ατού της.
Γιατί το “Demolition Man” δε σβήνει ποτέ
Οι fans του “Demolition Man” εξακολουθούν να βρίσκουν νέους τρόπους να κρατούν την ταινία στο προσκήνιο, είτε ανεβάζοντας αναλύσεις διαγραμμένων σκηνών στο YouTube είτε δείχνοντας σπάνια memorabilia και φιγούρες δράσης στα social media. Σε φεστιβάλ και συνέδρια, η κουβέντα συνεχίζεται γύρω από ιστορίες που έμειναν εκτός μοντάζ και τις μικρές λεπτομέρειες που γοητεύουν κάθε νέο θεατή. Στα φόρουμ, οι θεωρίες για τα Franchise Wars ή τα αστεία της ταινίας ανανεώνονται κάθε τόσο, με κάθε γενιά να βρίσκει τη δική της αφορμή για να ξαναδεί το φιλμ και να συζητήσει τι πραγματικά σημαίνει. Έτσι, το “Demolition Man” μένει πάντα φρέσκο, χωρίς να στηρίζεται μόνο στη νοσταλγία.
Το “Demolition Man” παραμένει ζωντανό γιατί πάντα καταφέρνει να κινεί την περιέργεια του κόσμου. Άλλοι το θυμούνται για τα αστεία του, άλλοι για τις παράξενες ιδέες του, άλλοι για τα memes που εμφανίζονται κάθε τόσο. Οι συζητήσεις γύρω από το τι σημαίνει δεν σταματούν, κι αυτό το κάνει να ξεχωρίζει.